Item: Amerigo
Author: Gökhan

Gökhan

@Obblomov

22 Şubat 2021 20:20

120 syf.

· Kitabı okudu

Puan vermedi

Beğendi

okuduğum bütün diğer zweiglar gibiydi; anlatım yeteneği doruklarda olan usta bir yazarın kaleminden çıkma, elden düşmeyen bir kitap. tarihi bir olayı edebi bir üslupla, ama asla edebiyat yapmadan anlatmak, bunu yaparken çok kolay düşülebilecek bir tuzak olan, "tarihi çarpıtma" tuzağına düşmemek, yani tarihsel bir hadiseyi, "edebi bir kurgu" yaratmadan, ama tıpkı leziz mi leziz bir roman gibi tasarlamak; bir de üzerine bahsi geçen olayın tüm yönlerini, neredeyse başka bir kaynağa başvurma ihtiyacını ortadan kaldırırcasına baştan aşağı aktarabilmek... ne diyelim, büyüksün be zweig! amerika'nın keşfi ve isimlendirilmesi ile ilgili süreci şöyle özetlemek mümkün: *kristof kolomb ispanyol, amerigo vespucci italyan. fakat her ikisi de zaman zaman başka ülkelerin himayesinde seyahate çıkmışlar. *1492'de kolomb, amerika anakarasına ayak basıyor. baş klavuz ve önemli, tecrübeli bir isim olarak. *vespucci ise 1499 yılında aynı topraklara adım atıyor. 7 yıl sonra. yalnız kolomb gibi tecrübeli bir denizci değil vespucci; sadece mürettebatın bir parçası olarak bu seyahate çıkıyor. belki ikinci, belki beşinci adam yani orada. *kolomb, amerika'ya giderken de, amerika'yı görünce de, amerika'dan döndükten sonra da, buraya "hindistan" diyor. o dönemin anlayışına göre, yeryüzünde var olan tüm kıtalar zaten keşfedildi, dolayısıyla yeni bir toprak parçası aramanın bir manası yok. bu nedenle kâşiflerin seyahatlerinin amacı yeni bir yer keşfetmek değil. kolomb da aslında doğu'nun zenginlik diyarı, baharat ve değerli madenler yatağı olan hindistan'a, bilindik yoldan değil, batı'dan gitmeye kalkan cesur ve radikal bir denizci sadece. dünya yuvarlaksa diyor kolomb, benim hindistan'a gitmem için ille de ispanya'dan yola çıkıp doğuya doğru ilerlemem şart değil ki, batıya doğru gidip, aynı yere belki daha kısa bir yoldan gidebilirim. bu nedenle çıktığı seyahatinde, gördüğü kara parçasını hindistan'a ait sanıyor. buranın yerlilerine de "hintli" anlamına gelen "indian" diyor. dönüşte de "ben hindistan'a gittim, bir dahaki gidişimde size oradan güzel takılar, hoş baharatlar getireceğim" diyerek hem kendini, hem ispanya kralı'nı, hem de bilim dünyasını kandırıyor. *aynı seyahate yıllar sonra çıkan vespucci, buranın hindistan değil, daha önce keşfedilmemiş, hiçbir haritada yer almayan yeni bir kıta olduğunu anlıyor. anında sağa sola mektup yazıyor ve buraya "yeni dünya" diyor. bu mektup elden ele dolaştıkça yeni bir kıta keşfedildiğini öğrenen dünya çılgına dönüyor. yeni yeni haritalar, kitaplar basılıyor. fakat işgüzar bir fransız yayınevi, vespucci'nin, kendisini destekleyen italyan medici ailesine yazdığı bir mektubu, sanki fransa kralı'na yazmış gibi yeniden yayımlıyor. vespucci'nin amerika seyahatini fransa himayesinde, fransa kralı'nın desteğiyle yapmış olduğunu belirtiyor. (yayınevinin bunu neden yaptığına, bu skandalın nasıl fark edilip önüne geçilemediğine kafam bir türlü yatmadı.) üstelik iş bununla da bitmiyor, bu yayınevi, vespucci'nin, amerika anakarasına kolomb'dan daha önce ayak bastığını, yani vespucci'nin, sadece amerika'nın yeni bir kıta olduğunu fark eden kişi değil, aynı zamanda kıtaya ilk kez çıkan insan olduğunu da yazıyor. ve buna istinaden, hadi diyor, madem vespucci bu kıtayı keşfeden kişi, o zaman bu kıtaya onun ismini verelim; ona "america" diyelim! (o dönemde kıtalara latince isim verme adeti var. bir italyan ismi olan amerigo, latinceleştirilerek america yapılıyor.) tüm bu kafa karışıklığının yaratıcısı olan isim de, bahsi geçen yayınevinde çalışan martin waldseemüller isimli bir haritacı. *bu tarihten itibaren uzun bir süre boyunca vespucci kahraman, kolomb ise salak olarak görülüyor. beş parasız inzivaya çekiliyor. amerika'nın amerika olduğunu anlayamaması, bütün itibarının kaybolmasına neden oluyor. *fakat gün geliyor, bu kez devran tersine dönüyor. kolomb'un ikinci yolculuğuna katılan papaz bartolomé de las casas, vespucci'nin mektuplarında birtakım çelişkiler fark ediyor. ilk kez kendisinin ayak bastığı bir yer, vespucci'nin mektuplarında daha eski bir tarihte keşfedilmiş olarak bahsediliyor örneğin. bu gibi eleştirilerle, başarılı ve saygın bir isim olarak görülen las casas, vespucci'nin maskesini düşürüyor. vespucci bir hain oluyor bu kez. amerika'nın keşfini, kolomb'un bütün mirasını sahiplenen, tarihi kafasına göre yazıp çizen bir sahtekar olarak görülüyor. hatta hayatında hiçbir gemi yolculuğuna bile çıkmadığından bahsediliyor! bütün şöhreti yerle bir oluyor. kolomb yeniden tarih sahnesine çıkıyor... *vespucci'nin mektupları ile kitapları arasında gerçekten birçok çelişki mevcut. tarihler, yer isimleri, yıldız isimleri gibi detaylarda bariz farklılıklar var. fakat bunun sebebi, zweig'ın anlatımına göre, vespucci adına yazılan sahte kitaplar. telif diye bir şeyin olmadığı yüzyıllar öncesinde, dönemin yayınevleri, bu büyük coğrafya olayını ve vespucci'nin adını kullanarak, onun mektuplarından yola çıkarak, düzmece kitaplar yazıyorlar. gerçeği yeniden kurgulayarak bunları dünyaya pazarlıyorlar. işte bu bahsettiğim detay fark edildiğinde ise bu kez vespucci adını temize çıkarıyor. artık sahtekar olarak görülmüyor. sezar'ın hakkı sezar'a, vespucci'ninki vespucci'ye, kolomb'unki kolomb'a veriliyor...

AmerigoStefan Zweig · Can Yayınları · 20171,596 okunma

··

195 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Gökhan