Azerbaycan şairi Genceli Nizami'nin muhtemelen 12. yüzyıl sonlarında tamamladığı, hamsesinin dördüncü eseri. Tasvir edilen olayların merkezinde Sasani İmparatoru 5. Behram -Behram-ı Gur- var. Nizami, kendi çağı hakkındaki eleştirilerinin yanında romantik düşüncelerini, Gurlu Behram'a ve kadim zamanlara aksettirmiş. Her ne kadar Firdevsi'nin Behramı'ndan artakalanları yazmış olduğu düşünülse de kimi zaman, yaşamı gerçek ve mitin karışımı haline gelen şahanşah Behram'ı konu edinip bu çetin işten alnının akıyla çıkmış, Yedi Güzel'i Balkanlar'dan Doğu Türkistan'a uzanan coğrafyadaki sayısız halk tarafından tanınmış. Divan edebiyatında örnekleri bolca olduğu gibi, "yedi güzel" imgesel anlamlar taşır. Behram türlü kahramanlıklar gösterir, misal; ejderha öldürür. Ve elbette yeddi gözeli görür. Azerbaycanlı şair ve çevirmen Memmed Rahim'in Farsça-Azerbaycan Türkçesi çevirisinden, Memmed Rahim'in uyaklarına dokunmadan Türkiye Türkçesine yaklaştırırsam: ... Seferden geri dönerken bizim şah, Xeverneq içinde neşeli ve gümrah Geziyordu, gördü ki hayli meraklı Bir hücre var, kapısı kilitli, bağlı Olmamış orada, sözümün düzü Ne yad, ne haznedar, ne Behram'ın özü Sordu: "bağlamış kim bu hananı, Bunun kapıcısı, açarı hanı?" Açarcı tez geldi, elinde açar Şah açtı kapıyı, gördü büsat var Gördü, hazinedir ev baştan başa Sanatkar gözüyle, etti tamaşa Ne varmış duvarda, gör ki ustayı Çin'in o yüz güzelinin, nigar nigarıstanı (1) Yetmezdi buna hiç bir kudret, İşlenmiş duvarda, bir ince sanat Resmetmişti, güzel, yedi şuh peri Her biri, bir elin parlak ülkeri (2) Hind şahının kızı sevimli "Furek" On dörtlük ay gibi, dilber bir melek. Çin'in hakanının kızı "Yağmanaz" (3) Güzeller afeti, misli tapılmaz. Bir keklik yürüyüşlü, şuh, solmaz peri, Harezm şehzadesi güzel "Nazperi". Slavyan şahının rumî giyimli Güzel "Nesrinnuş"'u, Türktek sevimli. (4) Mağrib padişahının "Azeryun" kızı Nura garkeyleyen günü, yıldızı. Şanlı Kayzer kızı, şöhreti "Humay" Hümayun güzeli, sureti humay. Keykavus neslinden, dilli, dilekli Kisra'nın "Dürset"i tavus bezekli. Bir hemayil üste çekmişti üstad Yedi şuh güzel, yedi perizad. Her ince tasvirde bin güzellik var Gevhertek her biri, göze nur saçar. ... Xeverneq: behram'ın köşklerinden biri. Gümrah: akarsunun gür akması gibi, kuvvetli, güçlü. Açar: elbette anahtar On dörtlük ay: elbette dolunay Humay: cennet kuşu Hemayil: gerdanlık, boyunluk. takı. Adına hemayil denmese de Anadolu'da muska taşımak için kullanılır. Gevhertek: inci tanesi. Busat: görkem, şaşaa. 1- --Nigar: Al, renkli çizgilerle bezenmiş anlamı taşır bu sözcük. Farsça put, idol, resim manaları var. Osmanlı'da, çizilmiş portrelere nigar derlermiş yanılmıyorsam. --Çin Nigarıstanı: Buda ve Mani mabedleri kastediliyor. 2- -Her biri bir elin parlak ülkeri: Helen mitlerinde ülker takım yıldızı yedi kızkardeştir. Adları söylenip tasvir edilen güzeller, yedi elin güzelleri değil, dünyanın yedi ikliminin güzelleridir. Her iklime onlarca ülke dahildir. 3- -Çin'in hakanının kızı Yağanmaz: Divan edebiyatındaki "Çin", çoğunlukla coğrafi olarak Çin'i belirtmez. Nizami'nin lugatında Çin; Türkistan'ın remzidir. Şark Türkistanı'nı yani Doğu Türkistan'ı kastediyor. 4- -Türktek: Slavyan şahının "Nesrinnuş"u, nizami için Türktek. Nizami'nin lugatında Türk; güzelliğin, necipliğin remzi. 12. yüzyıl sonlarında Derbent (Dağıstan) hükümdarının -bu kişi Anadolu'daki beyliğinden tanıdığımız, Mengücek sülalesinden Fahreddin Behramşah oluyor- kendisine hediye ettiği Kıpçak cariyeyi çok sevmiş Nizami, evlenmiş. Ve tek çocuğu olduğu söylenen Muhammed, adı "Afak" olduğu söylenen bu kadından dünyaya gelmiş.

Yeddi gözəlNizami Gəncəvi · Lider Nəşriyyat · 2004230 okunma

·

211 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.