Timur’un torunu Uluğbey’in hükümran olduğu 40 yıl (1409-1449) bize sayısız abideler vermişti ki bunlardan başlıcaları, üzerindeki kitabede “hikmeti aramak erkek ve kadın her Müslümanın görevidir” yazan Buhara Medresesi ve alim Kadızade Rumi’nin teolojik konulardaki derslerinden başka astronomi eğitimi de verilen Semerkant Medresesiydi. Daha önemlisiyse Uluğbey tarafından İranlı bilim adamları ve hükümdarından da içlerinde bulunduğu öğrencileri için inşa ettirilen gözlemevinde yapılan çalışmalardı. Ortaçağda astronomi de söylenen son söz ve teleskobun icadından sonra astronominin ulaştığı en yüksek nokta, Uluğbey’in ismiyle anılan astronomi tabloları ve yıldız kataloglarıydı. Taht üzerindeki bir alim olmak niteliği ile Uluğbey, Müslüman dünyanın tarihinde de semasındaki tek yıldızdır. Çağdaşları onu ancak Aristotales’in hükümdar tilmiziyle (büyük İskender) karşılaştırmaktaydı. Uluğbey, insanın ilerlemesinin dininden ve milliyetinden bağımsız olduğu fikriyle doluydu. Bu nedenle onun astronomi tablosuna yazdığı Mukaddimede, temel anlamda hatalı olsa da müspet bilimlerde yapılan çalışmaların din, milliyet ve dildeki değişikliklerden etkilenmediği için daha kalıcı sonuçlar verdiği şeklinde bir bakış açısına sahip olduğunu görürüz. Gerçekte ise gayet iyi bilindiği gibi her ne kadar kadim yazarların eserleri, yazdıkları dil çoktan ölmüş olmasına rağmen halen tazeliklerini korusalar da ancak tarihsel bir ilgiye sahipdiler. Uluğbey’in düşüncesi, Müslüman kültürünün tipik bir temsiliydi: Yunan bilimine hakim ama Yunan edebiyatından habersiz. Uluğbey’in “oğlum” diye seslendiği ve saray mensuplarından birisi olan Ali Kuşçu, sonraları Uluğbey’in talebesi olmuş ancak müspet bilimler Semerkant’ta daha fazla verimli bir ortam bulamamış ve neredeyse hükümdarın ölümünün hemen ardından da gözlemevi kapanmıştı. Bu gözlemevi 16. yüzyılın başında daha halen virane haldeydi 20. yüzyıldaysa kalıntılar ancak yapılan kazılarla keşfedilebildi. Ali Kuşcu önce İran’a, sonradan oradan da birkaç öğrenci bulacağı Türkiye’ye gitti.
Sayfa 85Kitabı okudu
·
61 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.