"O ne bir ideolog, ne bir siyasetçi, ne de bir gazeteci.."Popüler olan her şeyden uzak kaldığımı burda takriben 85-90 kez belirtmişimdir. Bundan mütevellit bu kitap çıkar çıkmaz okuyup aradan çıkarmak istedim. İncelemeye de kitabı alış hikayemle başlamak istedim.
Her zaman gitmiş olduğum sahafa gittim. Kitabı alırken orda bir baba bir oğul muydu yoksa bir dede bir torun muydu tam bilmiyorum; "Yeni çıkmadı mı kitap? Bu kadar mı çok seviyorsun Orhan Pamuk'u?" dedi. Cevap vermeyecektim lakin sorusuna soruyla karşılık verdim. "Siz sevmiyor musunuz?" dedim. "Biz sevmiyoruz." dediler. Ben de neden sevmiyorsunuz diye sordum ve zırvaladılar. Düzgün iki cümle kuramadılar.
Bakın; bir yazarı, bir devlet adamını, bir sanatçıyı yahut herhangi birini sevmeyebilirsiniz. Bu en doğal hakkınız. Lâkin kendinizce bir sebebiniz olmalı. Kulaktan dolma üç beş cümle ile amcadan, dayıdan işitilmiş yüzde sekseni asılsız şeylerle sevmiyorum demek sadece beyin fukaralığıdır zannımca. Ülkemizin de en büyük sorunlarından birisi bu. Herkesin mutlaka sevmediği birileri var ve yüzde doksanı neden sevmediğini kendi de bilmiyor.
Orhan Pamuk'un siyasi tavrını vs ben de tasvip etmiyorum pek. Lâkin o bir yazar. Kendisiyle evlenmeyeceğim ya da kız kardeşimle falan da evlenmeyecek. Sanatçı kimliği ile ilgilenirim dolayısıyla. Kendisini okurum. Herkesin de okuması gerektiğini düşünürüm. Lâkin düşüncelerini isteyen kabul eder, isteyen kabul etmez. Düşünceleri, tavrı sanatçı kimliğini gölgeleyebilir ama yok edemez.
Orhan Pamuk romancılık konusunda bir markadır. Bunu bir kere kabul etmemiz gerekiyor. Nobel Ödülünü aldıktan sonra da çıtayı bence de yukarıya çıkartmış, gerçekten de güzel eserler yazmıştır. Kırmızı Saçlı Kadın'dan sonra Veba Geceleri ile de buna bir kez daha ikna etmiştir bizleri.
Yalnız bu roman diğer romanlarından çok daha farkı bir roman. Yıllar boyu düşünüp ki kendi deyimiyle 35-40 sene fakat 5 yıldır yazdığı ve son 1 yılda düzenlemeler yapıp bize 120 yıl öncesini şimdi yaşıyormuş gibi anlattığı bu eseri Osmanlının en entelektüel sultanlarından olan V. Murat'ın kızı Sultan II. Abdülhamid'in yeğeni Pakize Sultan'ın torunu Mina Mingerli'den dinliyoruz. 1900'lu yıllarda, Hatice Sultan'a yazmış olduğu 113 adet mektubun içeriklerini derlemesiyle oluşturulan bu kitap bizleri Veba Salgının hatsafaya çıktığı o dönemde konuk ediyor. Mükemmel betimlemeleri, karakterlerin ruh analizi ile karakterlerin adeta yanında yaşıyor, onlarla beraber salgınla mücadele etmiş gibi oluyoruz.
Kitabın spoiler vermeden hemen kısa bi bilgilendirmesini yapacak olursak; Minger Adası’nda veba salgını baş gösterince Sultan Abdülhamit önce Sağlık Başmüfettişi kimyager Bonkowski Paşa’yı, onun arkasından da genç ve başarılı Doktor Nuri’yi salgını durdurması için adaya gönderiyor. Padişah kısa bir süre önce genç doktoru, sarayda yaşattığı ağabeyi önceki padişah V. Murat’ın kızı Pakize Sultan ile evlendiriyor ve Pakize Sultan da bu yolculukta kocasına eşlik ediyor. Yolculukta Osmanlı Kolağası Kamil, onun aşık olduğu Zeynep, fedakar Vali Sami Paşa ve sevgilisi Marika da sonradan eşlik ediyor.
Kitabın başlangıcında Tolstoy'dan alıntı yaparak başlaması ile bir kez daha Tolstoy hayranlığını kanıtlayan Orhan Pamuk, Savaş ve Barış'ın Prens Andrey Bolkonski'sinden karakterlere bir şeyler serpmiştir.
Hem sürükleyici bir siyaset ve aşk romanı hem de Pamuk’un salgın, karantina, devlet ve birey konularını bir masal havasıyla tartıştığı bu tarihi roman, konusuyla yaşadığımız günlere atıfta bulunuyor.
Tesadüf odur ki kitabın tanıtımında romanı için uzun araştırmalar yaptığını, pek çok kitap okuduğunu ve sabırla yazdığını anlatan Orhan Pamuk, kitaba başlamasının 3. yılında koronavirüs salgınının başlamasıyla çevresindeki herkesin ölümlerde, söylentilerden, hastalığı kimin getirdiğinden, karantinadan, sokağa çıkma yasağından, hastanelerin dolmasından söz etmeye başladığını kendisi de şu şekilde belirtmişti. "Romanımda yazdıklarım gerçek olmuştu." Bu açıdan dönemi entelektüel bir yazar tarafından okumaktan çok zevk aldım. Karantina ve salgın hastalık sırasındaki insan psikolojileri ve bunun ardına oluşan toplumsal olayları çok başarılı bir şekilde ele almış.
Salgının dışında kitapta Din, Milliyetçilik gibi konularda eleştirini hiç esirgemeden yapan Orhan Pamuk bu konuda okurları yanıltmamış. Özellikle son kısmın bayağı tartışma yaratacağını düşünüyorum. (Müslümanları Rumlardan kat kat daha fazla eleştirmesi, Osmanlı hakkında yaptığı biraz acımasız çıkarımlar vs.)
Benim gibi Sultan II. Abdülhamid hayranları bazı kısımlarda dişlerimizi sıkarak okuduğumuz bu kitapta yazar, söylemlerin birçoğunun kendi söylemleri olmadığını ve her Sultan yeğen gibi Pakize Sultan'ın da amcasına olan, daha doğrusu olmayan sevgisi olduğunu dile getiriyor.
O zaman biraz da Orhan Pamuk'un okurlara olan katkısını abartarak aranızdan ayrılayım. Orhan Pamuk romanı okuyunca bazen bir dergi, gazete, ansiklopedi ya da tarihi bir kitap mı okuyorum diyorum kendi kendime. Aralara serptiği o didaktik cümleler ile okuru besliyor adeta. Konudan caydırmadığı gibi konuya olan merakı artırıyor. Böylelikle sadece roman okumuş olmuyorsunuz. Bu durumu da kitapın arka kapağında da bulunan The New york Times'ın tespiti özetliyor.
"O ne bir ideolog, ne bir siyasetçi, ne de bir gazeteci. Orhan Pamuk büyük bir romancı."
Kitaplı akşamlar, günler, yıllar, ömürler dilerim. Kalın sağlıcakla. :)
