Yine etkileyici bir hayat hikayesi. Tehcirden sağ kurtularak Arap çöllerine ulaşabilen Karaman’lı zengin bir ailenin oğlu olan Sarkis Çerkezyan’ın anıları bu kitapta toplanmış. Birebir Çerkezyan’ın ağzından çıktığı gibi, noktasına, virgülüne dokunulmadan aktarılmış.
Varlıklı bir ailenin tehcir haberini alınca bir gecede tamamen değişen hayatını Çerkezyan’dan okumanızı öneririm. Yazarın kendi tespiti ile İstanbul Ermenileri siyasetle daha haşır neşir olduklarından savaş döneminde azınlıkların başına gelebileceklere dair bir nebze daha hazırlıklılar, halbuki Anadolu Ermenileri işinde gücünde, siyaset ile ilgisi olmayan insanlar. Dolayısıyla bir gecede yanlarında götürebilecekleri az sayıda eşya ile yollara düşmek hepsinde büyük bir şok etkisi yaratıyor. Aile bu kararın birkaç gün içinde değişeceğine emin; paralarını bankaya yatırıp değerli eşyalarını konu komşuya emanet edip düşüyorlar yollara. Yol uzadıkça sefalet ve baskı artıyor; asker dayağı ve çete baskınları eşliğinde ölenleri yol kenarlarında, küçük çocukları müslüman köylerin girişinde bırakıp ilerliyorlar.
Ailenin kalan bireyleri Suriye’ye ulaşıp 3 yıl, İngilizler gelene kadar, bir toplama kampında sefalet içinde yaşıyor. Gelecekleri belirsiz, vatandaşı oldukları ülkeden kovulmuşlar, geldikleri ülkeye de yabancılar. Ne çalışmaları mümkün, ne de okumaları. Onları hayatta tutan, bu yanlıştan bir gün dönüleceği beklentisi. Savaş sonrası bu umutla ülkelerine dönenler görüyorlar ki gayrimenkulleri dağıtılmış, birileri el koymuş. Peşine düşmeye kalktıklarında uyarılıyorlar, dava açsalar da sonuç elde edemiyorlar. Konu komşuya emanet ettikleri ev eşyaları kişilerin insafına kalmış; emanet danalarını büyütüp yavrusu ile birlikte teslim eden hak tanır yörükler olduğu gibi halılarına el koyup kendi evini baştan başa döşeyen imam da var. Meteliğe kurşun atar hale gelen bu geçmişin varlıklı ailesi ondan sonra sadece hayatta kalabilmeye çabalıyor, herkes bir yana dağılıyor. Bu amaçla önce Karaman, sonra Konya-Ereğli, nihayetinde de İstanbul…
İlerleyen yıllarda Türkiye komünist hareketinin önemli isimlerinden biri olan Çerkezyan o günlerin siyasi atmosferine, 6-7 Eylül olaylarına, varlık vergisi dönemine, komünist hareketin gelişime dair de önemli paylaşımlar yapıyor.
Hatırladıklarını içinden geldiği gibi, sıcacık ve tarafsız bir dille anlatmış Çerkezyan. Gelenek görenek ve değer yargıları ile o kadar aşina ki, sanki dedenizin yanıbaşına oturmuş, geçmişi ondan dinler gibi hissediyorsunuz. Ben çok keyif aldım okurken; o bilmediğimiz yılları canlı bir tanığın dilinden dinlemek isterseniz, siz de buyurun…
