Platon'un eseri, ideal bir devletin taslağı ve siyaset felsefesinin tarih açısından en önemli eseridir. Her zaman olduğu gibi diyalog tekniğinde, tutku ile bağlı olduğu akıl hocası Sokrates'e, adaletin özünü, ideal yöneticinin ve devletin özelliklerini açıklamasını sağlıyor. Bunların çoğu Atinalılar için düpedüz devrimci görünmüş olmalı. Devletin üç sınıfa bölünmesi, kadın erkek eşitliği, özel mülkiyetin kaldırılması ve tabii ki filozofların egemenliği. Bununla birlikte, Platon'un fikirlerini insanlık tarihinin daha sonraki seyriyle karşılaştıran biri, ötenazi, ırk seçimi ve devletin katı kuralları konusundaki önerilerini okuduğunda, istemsiz olarak biraz ürkecektir. Bu nedenle, okurken kritik bir mesafeyi korumakta yarar var. Bunun dışında Platon, bu eseriyle epistemolojisine, meşhur mağara alegorisini içeren ve derinlemesine bir bakış açısı sağlayan, adaletin ve ahlâkın sağlam bir şekilde kurulduğu ve siyasetin halkın iyiliği için yapıldığı devletin bir ütopyasını sunar. Bu, Platon'dan 2500 yıldan fazla bir süre sonra hâlâ geçerliliğini koruyan bir sorundur. Platon'un devleti toplam on kitaptan oluşuyor. İlki bir giriş, sonuncusu ise bir sonuç olarak tanımlanabilir. İlk kitap, doğruluk tartışması ve doğru bir kişinin, doğru olmayan bir kişiden daha mutlu olduğuna dair kanıtla başlar. Dialoglar çok ince bir şekilde, bilmemezlikten gelip ve muhatabını neredeyse kaçınılmaz olarak onaylaması veya reddetmesi gereken sorularla yapıyor. Bu devlet üç gruptan oluşuyor; işçiler, bekçiler ve önderler. Bekçilerin görevi hem kendileri hem toplum için en iyi olanı bulup yapmak. Onları, altını ateşte sınar gibi sınayarak, aldığı eğitime sadık ve her şeye rağmen düzenli ve ölçülü kalıp kalmadıklarını deneyerek yapılması gerektiğini savunuyor. Bu denemelerden başarıyla çıkanlar devletin önderliğine getirilip ömürleri boyunca şanlı kılınacak. Prensip olarak, tüm insanlar aynı eğitim fırsatlarına sahiptir, ama çok titiz bir seçim koşulu ile. Onuncu kitapta, Homeros başta olmak üzere, şairleri birer benzetmeci ve gerçeğin özüne ulaşamayanlar olarak görüyor. Devleti yönetenler neden bir filozof olmalı? Çünkü sadece bir filozof, bilegeliğin bir bütününü ister ve görebilir ve adil bir hükümdar olabilir. Eğer bu yönetim parçalanırsa, sırayla devletin dört çürüme biçimi gelişir: oligarşi, timokrasi, demokrasi ve zorbalıkla yönetilen devlet biçimleri. Diyaloglar, bir yandan kitabı kolay okunur hale getiriyor, ancak aynı zamanda da temel sorulara genellikle çok yavaş ulaşılıyor. Platon'un devleti birçok yönden totaliter ve anti-demokratiktir. Modern tarihte gerçek siyasi sistemler tarafından ele alınan unsurlara sahiptir; ırk ayrımı ve doğumların düzenlenmesi (ötenazi), Nasyonal Sosyalistlerin zorlayıcı önlemlerini andırırken, özel mülkiyetin kaldırılması ve kişisel ilişkilerin topluma tâbi kılınması komünizmin özelliklerini gösteriyor. Platon, insanların mülkiyet arayışını hafife alıyor, siyasî ve ekonomik gücün ayrılabileceğine inandığı için zaten saflıkla suçlanmıştı. Ancak insanlık tarihinde, ekonomik ve politik gücün yakından ilişkili olduğu defalarca kanıtlanmıştır. Kitabın ne zaman yazıldığı bilinmiyor, Atina’daki siyasi kargaşa ve Platon'un siyasete olan güvensizliği muhtemelen bu esere ilham kaynağı oldu.

DevletPlaton (Eflatun) · Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları · 201926,7bin okunma

·

170 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Eleutheria