SOFİNİN DÜNYASI = JOSTEİN GAARDER
Sofi herzamanki gibi okul dönüşü aynı yolda gelip evine dönüyordu. Evin kapısına gelirken posta kutusunda annesine gelen mektupları almaya giderken sofia kendi adına gelen bir zarfın olduğunu görür ve zarfı açtığında zarfa kimsin? Sorusu yazılıdır, sofia şaşırır ve bu soru üzerinde baya düşünüp kafa yorar, eserde bütün felsefi akımlardan ve düşünürlerden sözler ve düşünceleri yer almış ve filozof gibi üzerinde durulmuştur, eserde filozofun çocuk gibi olduğu, gördüğü her şeyi merak ettiği ve şaşırdığıno dile getirir. Oysa yetişkin insanların artık dünyadaki olaylara ve evrene alıştığını ve merak duygusunun yitirdiğini ifade eder. Sofia okula gider, arkadaşı onu oyuna davet eder ancak o oyun oynamaz, ve eve gelir eve gelirken ikinci zarfı görür ve zarfta, dünya nasıl meydana geldi sorusu yer almaktaydı. Sofia daha çok şaşırır ve okuldaki derslerin felsefe kadar, evrenin oluşu ve kendi benlikleri kadar önemli olmadığına karar verir, evrenin oluşumunu tanrıya bağlarsa, dahi bu sefer tanrının nasıl kendiliğinden var olduğu sorunu ortaya çıkar ve sofia hiç bir şeyin kendiliğinden var olmayacağını düşünür, sofia ya gelen üçüncü mektupta ise ücretsiz felsefe dersini almasını, felsefe de herşeyin merakla başladığını, her şeyi sorgulamadı gerektiğini, ve iyi bir filozof olmak için gereken tek şeyin hayret etme yeteneği olduğunu söyler. Ve mektuptaki kişi sofia ya ücretsiz felsefe dersini önerir.
Sofia okula gider ve arkadaşıyla ilgilenip onla vakit veçirmeye çalışır, sofia eve geldiği gibi mektup kutusuna koşar, onun adına mektubu görür ve koşup gider. Mektubu okumaya başlar, mektupta mitsel inanıştan bahseder, mitsel inanış bilimin ve filozofun olmadığı zamanlarda doğa olaylarını, evreni dini temellere dayandırarak açıklamak olduğunu söyler ve yunan mitolojizisinde mevsimlerin değişimin nasıl gerçekleştiğini ve bunun nasıl dinsel temellere dayandırılarak anlatıldığını anlatır, ancak filozoj ve bilimin geliştikçe bu mitolojik inanış ve anlatışlarında nasıl son bulduğunu anlatmaya çalışmaktadır ve sofia da kendi kafasına göre iklimlerin değişmesini anlatan bi mitolojik jikaye anlatmaya çalışır.
Mitolojik hikayeden sonra sofiya ya ilk bilim insanları kimler olduğunu anlatan mektup gelir. Mektupla ilk filozofların ilk olarak evrende var olan bütün her şeyin ana maddesi nedir, yada her şeyin bir ana maddesi tözü,arkhesi varmıdır sorusuyla ilgilendiğini söyler. Ve filozoflar bu soruya değişik cecaplar vermiş olup tek bir cevapta uzlaşmamışlardır. Bu soruya thales maddenin tözüne sudur demiş ve suyun evrendeki her şeye can verdiği ve her şeyin sudan meydana geldiğini ve her.şwyin tekrar suya döndüğünü belirtir, bir.başkası bu soruya evrenin ana maddesi ateş, su,toprak ve hava gibi 4 element olduğunu ve herşey bunlar çerçevesinde oluştuğunu söyler, kimisi her şeyin ana maddesi zıtlıklar olduğunu ve her şey zıttıyla olduğunu söyler yani kısanın varlığı uzunla, açlık toklukla yada iyilik kötülükle vardır ve kıymeti anlaşılır demiştir yani kötülük olmadan iyilik, kısa olmadan uzunluğun varlığı anlaşılmaz der, bir diğeri ise maddemin temel tözü gözle görülmeyen şeydir ve duyularımıza güvenemeyeceğimizi duyuların bizi aldattığını söyler. Sofia ilk felsefe dersini almıştır ve mektupta bunların ağır olduğunu ve bunları defalarca okumasını yazar be sofiya mağaranın deliğinden yazılanlar üzerinde düşümüp bi sonraki dersi bekler. Bi donraki derste gilozof hocası demikritosu işler; demikrotos düşüncesinde maddecidir, ve evrendeki her şeyin değiştiğini, aktığını ve dolayısıyla her şeyin en küçüknyapı olan değişmeyen yapılardan, atomlardan oluştuğunu söyler, yani her şey değişir ancak maddenin en küçük yapı taşları ortak kalır, ve bu atomların sınırsız, jer şekilde olduğunu söyler, dolayosıyla sayısız ve her şekle giren atomların her şeyin temelini oluşturduğunu söyler.
Filozof mektuplarına devam eder sofia ise onu gözetleme ye ve onu görmeye çalışır, gün boyu posta kutusu nu gözetler, annesi onu görür ve pnun aşık olduğuna karar verir, onu öğütler verir ancak sofia onu pek dinlemez bile ve gizemli filozofa oda mektup yazar ve ons onla tanışmak istediğini söyler, ve mektubu postaya koyar, mektuba koyunca filozofun da ona mektup yazdığını görür; mektup ta sofia ya kendisini takip etmemesini ve vakti gelince kendisiyle tanışacağını yazar, ve mektupta ayrıca şu soru yazıyor du, kadere inanıp inanmadığı sorusu yazıyor du. Bu soru insanın yaşadığı her şeyin daha önceden belli olup olmadığı, yoksa insan kendi iradesiyle mi yaşayacağı şeyleri belli eder ve falcılar gelecekle ilgili şeyleri bilp bitmeyeceğini tartışıp bu soruları sorar ve sofia mektubu okuduktan sonra düşünce lere dalar.
Filozof yeni felsefe dersinde sokrates ten bahseder. Sokratesin herkesin aksine tek bildiği şeyin hiçbir şey bilmediği olduğunu söylet ve sokrayesin bu düşüncesi onu sürekli yemi arayışlara itmiş ve gerçek manada filozof olduğunu yani bilgilik sevgisine sahip, bilgiyi daima arayan olduğunu söylemiştir, sofistler gibi bildiği şeyleri öğretmek karşılığında kimseden para almadığını bunu bilgiye olan sevdiğinden yaptığını ve sürekli karşısındakini konuşturak ondan yemi şeyler öğrenmek istediğini yazar.
Sofianın hocası ona birgün bir video kaseti yollar ve videoda yunan filozoflarını, atinanın videosunu canlı canlı izlettirir, sofia göxlerine inanamaz çünkü karşısında platon,sokrates ve aristo vardır, sofia bu görüntülerin yeni olmadığını, montaj olduğunu anşar ancak görüntüler çok gerçekçi olduğundan yinede baya heyecanlanır ve videoyu heyecabla izler,. Daha sonra hocası ona köpeğiyle yeni mektup yollar ve mektupta videoyu beğendiğini umduğunu söyler ve mektubuna platonun düşüncesini ve fikirlerinden bahseder; platon temel oşarak değişen şeylerle değişmwyen, sabit kalan şeyler arasındaki ayrımın ne olduğunu ve aralarındaki farklarla ilgilenir. Platon duyuların insanı aldattığını ve genel olarak matematikteki dığruların herkes için aynı ve temel olduğunu söyler, dünyadaki atlar, insanlar, çiçekler değişir,gelişir ve öşür ancak bu şeylerin ideası daima vardır ve sürekli olacaktırda , mesela bir insan doğar, büyür,yaşlanır ve ölür yani sürekli değişim halindedir ancak insan idesası sürekli sabit olup değişmedi ve platon asıl gerçekliğin bu idealat dunyası olduğunu söyler, filozos platonun mağara teorisinden ve platonun devlet düşüncesindende bahseder. Sofia bu yazılanları okurken ormanda etrafında bakınır ve çevresindeki her şeyin değişken okduğu, ağaçların,hayvanların her şeyin ancak sabit olan şeylerin ideası olduğuna hak verir ve platonun matematikteki doğruların her kes için sabit ve aynı olduğu, ancak diğer şeylerin güzellik, doğruluğun duyuların insanı yanılttığunı ve kişiden kişiye değiştiği fikrine katılır.
Sofi okula gider din dersinde sınavları vardır, sofi çoktandır derse çalışmamıştır, sorulara felsefeden öğrendikleriyle cevaplar, öğretmeni sorularını çok iyi bulur. Sofi felsefe öğretmeniyle stoacılığı tartışır, stoafa monoteizmib olduğunu her şeyin biricijliğini savunur ve bu fünyadan haz almak her şeyin temelidir, her şeyden olabildiğince haz almak yegane amaç budur yaşamın ve biz olduğumuzda ölüm yoktur, ölüm olduğu nda biz yokuz dolasıyla jiç bir şeyden korkmayıp sürekli maddi veya manevi hazların peşine koşarlar. Sofi eve döner ve arkadaşıyla kampa çıkarlar her şeyini biyirdikten sonra yüz başının evine giderler, orda kart postalar vardır, kartlar da sofiya ya gelen mektupları n aynısı yazıyordu ve mektuplar Lübnan da bir asker tarafından yazıyor du. Kart postalkarı kızına yazıyor ve üzerinde Sofi ve arkadaşının adları yazılıydır, sofi vr arkadaşı korktukları için hemen çadırlarına döndüler.
Sofi gizemli filozof la mektuplaşmalarına devam eder. Eserde roma tarihine, hristyanlığın doğuşunu, hz.isanın dünyaya gelişini anlatmaktadır. Roma kültürü ile hristyanlığın nasıl pekiştiği de anlatılıyor. Daha sonra sofi evdeyken ona mektup gelir ve ona eski bir manastır da buluşmalarının gerektiğini söyler, sofi nbu gece ailesine arkadaşlarında kalacağını söyler, gece yarısı olunca manastıra gidere gizemli orta çağdan kalma keşiş gelir, bu sofinin felsefe hocası alberto knoktu, alberto manastırdaki vaaz yerine çıkar, ortaçağ dönemini anlatır. Ortaçağda avrupanın durumu, ramanın kuruluşu ve yıkılışı, o çağdaki düşünce yapısını dönem dönem anlatır. Geceden sabah 11 kadar sofi dinler onu sonra rönesans dönemine geçer ama alberto vakit gecikmiştir ve dersi sonraki güne bırakır,sofi arkadaşının evine döner. Oradanda sofi evine döner, sabah geç uyanır annesi sabahtan uyanıp pazar kahvaltısını hazırlamıştır.
Sofi felsefe hocasıyla görüşmeye gider ve hildeden ve yüz başı olan babasından bahseder, sonra felsefe hocası ona barok döneminden bahseder, avrupada barok dönemi bütün düşüncelerin iç içe olduğu dönemi içine alır, yani barok dönemi düzensiz,karışık demek diye biliriz. Bütün düşünceleri içinde barındıran sistem olduğunu söyler. Ayrıca felsefe hocası descartesten bahseder descartesin düşünüyorum o halde varım, lafından descartesin duyulara güvenmediğini ve gerçek şeylerin akıl sayesinde ulaşacağını söyler. Descartes doğruların matematiksel olduğunu, her şey değişse bile matematik doğrularının drğişmeyeceğini sabit kaldığını söyler. Descartes insanın ruhsal ve mekaniksel yanına değinir ve bedene aklın hakim olduğunu,bedene komutun aklın verdiğini söyler. Sonra spinozadan bahseder, spinozo nanın yahudi olduğu ve daha sonra afaroz olduğunu kısaca değinir, spinoza nın descartesin her şey düşünce yada uzam dır düşüncesinin aksine spinoza her şey tek bir şeydir der, yani ger şey ya töz, ya varlık yada tanrıdır der, ayrıca spinoza insanla tanrıyı iç içe olduğunu var sayar. Bu dersi bitirmeden önce hocası olan alberto meyve getirir, sofi muzu kaldırır, muzda iyiki doğdun hildee notu vardır, bu notu yazan hildenin lübnandaki babasıydu, ama bu nadıl olur çok şaşırıp korkmuştu sofii, alberto ise bu olayların rüya olabileceği yada kendilerinin gayal görmüş olabilecekleri üzürinde düşünmeye sofiyi sevk etmeye çalışır.
Sogi ile alberto filozoflardan descartes, heidiger,platon düşüncelerinden konuşmsya devam eder. Filozoflardan kimisi maddeyi iki yani dünyada duygularımızla algıladığımız maddesel şeyler, ve diğeride duyularımızla algılayamağımız, idea daki şeyler ve filozoflar bunların hangisinin gerçek olduğu konusunda çelişkiye düşmüşlerdir. Alberto ayrıca spinozanın gerçekleri duyumsadığımız yada algıladığımız şeylerin doğru olduğunu söyler. Alberyo hildenin babasından bahsederken onun nasıl olur da ger şeyi bildiğini düşünğrler, ve alberto sofiye belkide gerçekler konusunda bizim yanılabikeceğimizi, belkide bu gördüğümüz her şeyin rüya olabileceğini fakat bizim bunu farkında olanaya bileceğimizş söyler, sofi bundar ürperir ve eve gider. Nihayet hildenin doğum günü gelir, hilde yatağından uyanır uyanmaz doğum günü faslu başlar, annesiyle sohbet eder, babasının hediyesini alır merakla inceler, pakette kart postalları okur, sofiden haberdar olur ve ona gö derilen kart postalların aynıdını babası kendisinede gönderdiğini anlar ve sokratesten başlar, avrupa orta çağına kadar heyecanla okuyup annesine de anlatır, ve heldie dofinin gerçekte de var olup olmadığını ve eğer varsa onla tanışıp tanışamayacağını düşünmeye başlar bir an. Hilde kitabı sofinin dünyasından okumaya drvam eder heyecanla, alberto ona kant ın düşüncesindrn ve ahlak anlayışından bahseder. Kant; gerçek bilginin ne sadece usla nede deneyimle algılanabileceğini söyler, ona göre gerçek bilgi zamana ve mekana göre drğişenikeceğini, bunu özelbdurumların belirlefiğini yadavdeğiştirebileceğini söyler. Mesela kırmızı gözlük takıp dünyaya baktığında her şeyi kırmızı görmesi gibi. Kantın ödev ahlakı ise önemli olan şeyin sonucun değil niyetin olduğunu belirtir. Kant ödev ahlakında ise bir şeyi menfaat yada korktukları için değik faydalı olfuğunu düşünüo yaptığımız için yaparsak ahlaklı davranmış olduğumuzu belirtir deyip sofi bundan sonra eve gidip ormanda karşısına çıkan kırmızı başlıklı kız deniz canavarlarını düşümür ve yoksa kenfisinin gerçekte olmayıp yaşadığı hayatın rüya olduğunu düşünmeye başlar.
Eserde alberto sofiye gegelin düşüncesinden bahseder. Hegel düşünceleri bir tarihsel süreç içerisinde inceler ve hegel bir düşüncenin doğruluğunu veya yanlışlığını tarihin belirleyeceğini ve doğru olan düşüncenin yanlış, yanlış olan düşüncenin zamanla foğru olabileceğini dötler. Ayrıca hegel bir düşüncenin ancak zıttıyla var placağını bunu da tez, anti tez ve sentez kelimeleriyle ifade eder. Alberto ayrıca hildenin babasının gaddarlığından bahseder, ve herne kadar kendisinin ve sofinin onun yarattığı karakterler olsada yinede kendilerine bçyle davranması gerekmediği söyler.
Eserde marxın sınıf çatışmasından,üretim araçlarının konrolünden emek sümürüsüne; darwinin teorisinde, insanların varoluşu ve çoğalması ve doğal seçilin yoluyla güçlünün hayatta kalması hüçsüzün ise yokmolması ve freudun psikinalizi ve freudun bilimç altınanyönelimini ve onun hastalarına bakış açısı ve tedavi yöntemi açıklanmaktadır, syrıcı eserde binbaşının sofi ve slbertoya nasıl hakim olduğunu,onları yönlendirfiği ve dahası ikisinin gerçekte var olmadığını ve ikisinin sadece binbaşının xihninde var olduğunu ve sogi ile albettonun bundan rahstsız olduğunu ve bundan kurtulmak içinde her şeyi yaptığını işler.
Eserde albayın kızına felsefe eseri yazmak istemesiyle başkar. Eserde platon,orta çağ, darwin,marx, dünyanın yaratılışı gibi konulara değinip kızına hikaye tarzı bi felsefe kitabı hediye eder, albayın kız hedı eseri çok beğenir eserin kahramanı sofi ve alberto dur, vee albertonun ağzından sofiye felsefe dersi verilir, eserin sonunda sofi ve alberto eserden çıkıp hedi ve babasını takip eder ancak son felsefe partisinden kaçtıkları için artık eserden çıkmış olup masalllar dünyasında yaşamaktadırlar.
·
636 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.