Olaydı halkı islah Hakk'a vacib
Olur muydu bu küfr-u fakr-u ahzân
Mu'tezile mezhebinde olanlar: “Kul fiilinde muhayyer ve kendi fiilinin hâlıkıdır." dedikleri için: "Kula en yararlıyı ve faideliyi yaratmak, Allah'a vacibdir." dediler. Hızır Bey bu beytte onların itikadında olanları reddetmeye işaret ederek der ki: Evvelden beyan ettik ki, hayr ve şer, iyilik ve fenalık, akılla değil, şeriatle bilinir.
Ey Mu'tezile mezhebinden ehli insaf olanlar, akıl pek çok meselelerde aciz olduğu ve hâkim olamadığı gibi, Allah'a da hiçbir şey vacib değildir. O'na vacib bir şey yok ise, kuluna en faideliyi yaratmak da vacib değildir. Aksi halde küfür, fakirlik, keder ve üzüntü de olmazdı. Eğer Allah'a, kulunun hakkında en faideliyi yaratmak gerekli ve mecbüri olsaydı, çocuklar hastalanmaz ve dünyada kafirler fakir olmazlardı. Bütün insanlar, imanlı, sıhhatli ve hidayet yolunda olacaklardı. Hüzün, keder, bela ortadan kalkardı. Aynı zamanda kulunu afuv etmek ve kuluna nimet bahşetmek muhal olurdu. Lütuf ve merhameti ortadan kalkardı. Böyle akli deliller olduğu gibi, naklen de Allah'a birşey vacib olmadığı beyan olunmuştur: “Eğer Biz dileseydik, iyi ve kötü olan herkesi elbette kendisinin iradesi olmaksızın hidayete — iman etmeye, salih amel işlemeye erdirirdik...”(75) mealindeki ayet-i kerime, bir meseleyi apaçık izah etmiştir. Yani, Biz kula bir cüz'i iradeyi verdik. Hükmümüz şudur: Eğer nefs hidayet yoluna gitmeye cüz'i ihtiyâriyyesini ve iradesini sarfetmiş olsaydı, Biz de onu hidayete lütfumuzla iletirdik, demektir. Şu halde Allah'a, kuluna en yararlıyı ve en faideliyi yaratmak vacib değildir. Allah'a hiçbir şey vacib olmadığı için, O yegâne hüküm ve hikmet sahibi olduğu için, Ehli Sünnet: "Kul hiçbir şeye müstehak değildir." demişlerdir.
··
147 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.