Toplumları ve cemaatleri anlamak isteyen kişinin kitabın hoşgörüyle ilgili olan bölümünü okumasını tavsiye ederim. Hoşgörü (tesamuh karşılığını kullanıyor) evrensel bir ahlak yasası veya uluslararası hukukun dayatılması meşru bir ilkesi falan değildir, olamaz. Olumsaldır. Yalnızca deneyimdir. Avrupa Hristiyanlarının belli bir dönemde Yahudilere gösterdikleri hoşgörü yalnızca odur, başka şey değildir; yani "dinler arası hoşgörü" diye evrensel olabilirmiş gibi genelleştirilemez. Yazar bu sözcüklerle ifade etmiyor ama kesinlikle katıldığım ve bilgiye dayanarak kanıtlanabilecek saptamaları bu kapıya çıkıyor. Zaten "dinler" diye bir varlık kategorisi hiç bir zaman olmamıştır ki dinler arasında herhangi bir şey genelleştirilebilsin. Bu bağlamda sekülerlik denen şeyin de evrensel olmadığını ve olamayacağını, yalnızca modern Batı'ya özgü bir deneyim ve durum olduğunu anlamaya kapıyı aralayabilir. Bir sonraki adım modern Batı'nın kendi deneyimini "evrensel" sayarak herkese dayatma hastalığını teşhis edebilmek olabilir ki, bence yaşamamız gereken asıl "aydınlanma" budur. Korkarım ki dün Aziz Valentin gününü kutlamış olanlar buna asla aymayacaklar.

Osmanlı Barışıİlber Ortaylı · Timaş Yayınları · 2018309 okunma

116 views

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Gerçeğin Kitabı