ÖTÜKEN, Gök Türk Kağanlığının doğudaki merkezî bölgesinin adıdır. Kağan unvanı olan "Tengri + Kaan'ın bileşik bir kelime olup "Tengriken" olması gibi bunun da "Ötük + Kaan"ın birleşmesinden doğup "Ötüken" olduğu düşünülebilir. Kelime "Ötüken Yış" şeklinde olarak ilkönce Sekizinci Asır'a âit Orkun yazıtlarında geçmektedir. "Yış", orman demektir. Bugün bile Altay bölgesindeki küçük bir Türk oymağının adı "Yış Kişi''dir. Fakat Sekizinci Asırda bu kelimenin "dağlık bölgedeki orman", "dağ ormanı" anlamına geldiği anlaşılıyor. Çünkü Orkun yazıtlarında Kırgız ve Türgişler'e karşı yapılan seferlerde "yış"ların tırmanarak aşıldığı söyleniyor ki tırmanmak ancak dağa yapılacağına göre "yış"ın da dağ ormanı olduğu ortaya çıkıyor. Ötüken, Sekizinci Asır'daki Türklerce kutlu tanınıyordu. Orkun yazıtlarında Türk milletine "Mukaddes Ötüken ormanının kavmi" diye hitap olunması bunu gösteriyor. Ötüken'e verilen ehemmiyet anıtların diğer üç yerinde şu cümlelerle belirtiliyor:
1. Türk kağanı Ötüken ormanında oturursa elde sıkıntı yoktur.
2. Ülke idare edilecek yer Ötüken ormanıdır.
3. Ötüken yerinde oturup kervan ve kafile gönderirsen, hiçbir sıkıntı olmayan Ötüken ormanında oturursan ebedî bir Eli muhafaza ederek duracaksın.
Ötüken adı İslamiyet'ten sonra da unutulmamıştır. 1072'de yazılan Kutadgu Bilig'de “Ötüken Begi" tâbiri geçmektedir. Kâşgarlı Mahmûd'un 1077'de tamamladığı Divânü Lugaat'it-Türk'te "Tatar bozkırlarında bir yer" olarak anılmaktadır. XIII. yüzyılda Reşîdeddin bir Ötüken ırmağından bahsetmiştir.
Ötüken bölgesinin ehemmiyeti, 630'da Doğu Gök Türk'leri yıkıldığı zaman onların yerini tutan Sırtarduşlar'ın orasını merkez etmelerinden de anlaşılmaktadır. Bu ehemmiyet, bölgenin su ve ağaç bakımından zengin, aynı zamanda savunmaya elverişli olmasından ileri gelmektedir.
Bugünkü Moğolistan devleti sınırları içinde kalan Ötüken'in neresi olduğu hakkında Türk tarihiyle uğraşan Batılı bilginler türlü fikirler ileri sürmüştür. En sonra J. Schubert 1957, 1959 ve 1961 yıllarında Moğolistan'a gidip yerinde incelemeler yaparak şimdilik kesin sayılabilecek bir sonuca varmıştır. Schubert'e göre Ötüken 47-48 derece enlem ve 97-98 derece boylamlar arasındaki bölgedir. Hangay dağlarının merkezî bölgesidir. Tepesi daima karlı olan en yüksek tepesinin râkımı 4031 m. dir. Bugün Ötüken çevresinde yaşayan Moğollar da burasını, eskiden burada yaşayan Türkler gibi mukaddes saymaktadır. Buraya "Ötgün Tengri" yani Ötüken Tanrı diyorlardı. Son yıllarda Moğolistan komünist olunca bu ad değiştirilip "Barış Tepesi" adı verilmiştir. Orada bugün de mukaddes bir Ötüken ırmağı vardır. Ormanları hâlâ mevcuttur.
126 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.