Bilim felsefesi okumalarına devam ediyoruz. İnceleyeceğimiz sıradaki yazar, Imre Lakatos’tur. Yazarın ana saptamaları şunlardır: Kuhn’un düşündüğünün tersine bilimsel faaliyetler nadiren tek bir paradigma etrafında yürür. O, ‘’paradigma’’ kavramına alternatif olarak ‘’bilimsel araştırma programları’’ kavramını öne sürer. Bir program içerisinde birbirinden farklı kuramlar, zayıf veya güçlü bağlarla birbirleriyle ilişkilendirilir, mümkün olduğunca ‘’ortak bir çekirdek’’ oluşturacak şekilde bir temel inşa edilmeye çalışılır. Bu çekirdeğin dağılmaması için, yan-varsayımlarla desteklenir. Bu yan hipotezler, ana çekirdek yapının etrafında ''koruyucu bir kuşak duvarı'' oluşturur. Araştırma süreci boyunca bu çekirdek yapı değiştirilmemeye çalışılır, ama sistematik bütünlüğün korunması için yan-varsayımlar dönüşüm geçirebilir, olumlu veya olumsuz kanıtlarla yeni-bağdaştırmalar oluşturulabilir. Bilimsel faaliyet, yalnıza deneme-çürütme ikiliğinden ibaret değildir. Her şeyden önce bilimsel araştırma programlarının -gelecekteki olguları öngörebilme derecesine bağlı olarak- güçlü bir sorun çözebilme beceresi vardır, aykırılıkları matematiksel teknikler sayesinde sindirebilme veya kanıta dönüştürebilme beceresine sahiptir, ayrıca mevcut problemlerin tanımlarını değiştirir, yani problem kayması yaşatır. Lakatos buna, araştırma çekirdeğinin ‘’olumlu höristiği’’ adını verir. Bu olumlu höristik, gücünü arttırdıkça, bilimsel araştırma programları ilerlemeci bir yönde gidiyor demektir. Bunun zıddı olan ‘’olumsuz-höristik’’in ise; yeni olguları öngörme derecesi zayıftır, içsel-çelişkileri zamanla artar, güncel sorunlara uyarlanamaz. Lakatos’a göre bu olumsuz höristiğin hakim olduğu araştırma programları terk edilmelidir; ve sahte-bilimsel olarak damgalanmalıdır. Ona göre bilimsel faaliyet, deney-kuram arası tekli bir ilişki değil, kuramlar arasındaki çoklu bir ilişkinin adıdır. Lakatos, Kuhn’un bilimsel anlayışı ile sofistike yanlışlamacılığın bir sentezidir diyebiliriz. Lakatos, araştırma programlarının yıllar sürebileceğini, bu yüzden Popper’ın yanlışlamacılığına dayanarak, ilk göze çarpan aykırılıklar sonucunda araştırma programının terk edilmemesi gerektiğini belirtir. Ayrıca Lakatos, Feyerabend’in bilim-sahte bilim ayrımına karşı çıkar. Ona göre bilim tarihi rasyonel bir temelde yeniden-inşa edilmelidir. Görüldüğü üzere Lakatos; Kuhn, Feyerabend ve Popper'dan köklü bir biçimde ayrılır. Puan olarak 9/10 veriyorum. Bilim felsefesine merak edenlerin okumasını tavsiye ederim.

Bilimsel Araştırma Programlarının MetodolojisiImre Lakatos · Alfa · 201421 okunma

·

261 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Cemil Meriç okuru