Osmanlı'da Basın Özgürlüğü
Yıldız Saray-ı Hümayunu Başkitabet Dairesi,
1 - Her şeyden önce Padişah’ın değerli sağlığına, ürünlerin du-
rumuna, ticaretin ve sanayiin gelişmesini bildiren haberlere önce-
lik verilmesi; 2- Millî Eğitim Bakanlığı’nm ahlâk açısından onaylamadığı
hiçbir romanın veya yazı dizisiiıin yayınlanmaması;
3- Bir sayıda yaymlanamayacak kadar uzun edebî ve bilimsel
yazılara yer verilmemesi, “Devamı var”, “Devamı yarına” gibi
cümlelerin, kullanılmaması;
4- Yazıda boşluklar bırakılmaması, çünkü bunlar birtakım kö-
tü sanılara ve kafaları karıştırmaya yol açabilir;
5- Kişilere sataşılmaması; (bir vali veya mutasarrıfın hırsızlık
yaptığı, para yediği, adam öldürdüğü veya ayıplanacak bir iş yap-
tığı söylenecek olursa saklanması gerekir.)
6- Kişilerin ve Vilayet ahalisinin bazı yolsuzlukları bildirmek
için Hüktimdar’a verdikleri dilekçelerin yayınlanması kesinlikle
yasaktır;
7- Tarihte ve coğrafyada özelliği olan bazı adların kullanılma-
ması, örnek: Ermenistan;
8- Yabancı hükümdarlara karşı her ne biçimde olursa olsun
girişilen suikastları veya yabancı ülkelerdeki kışkırtıcı gösterileri
yazmak yasaktır. Çünkü yasalara saygısı olan barışsever halkımı-
zın bunları duyması iyi olmaz;
9- Bazı kötü niyetli kişilerin yersiz yorum ve gözlemlerine yol
açabileceği için bu yönergenin gazetede yayınlanması yasaktır.
Serkâtibi Hazreti Şehriyarî Tahsin
Yasaklanan Sözcükler
Bazı kelimelerin kullanılması yasak edilmişti. Sansür memurla-
rı elde yazılı bir kural olmadığı halde bunları yazılardan çıkartıyor-
lardı.
O dönemden kalma belgelerde şu kelimelerin çıkartıldığı belirti-
liyor: Grev, suikast, ihtilâl, anarşi, sosyalizm, dinamo, dinamit, infi-
lâk, kargaşalık, hal, (hükümdarın tahttan indirilmesi), kıtal (vuruş-
ma), Kanunu Esasî, hürriyet, vatan, müsavat (eşitlik), Bosna, Her-
sek, Makedonya, Girit, Kıbrıs, Yıldız, Büyük burun (Abdülhamit’iri
burnu büyük olduğu için), istibdat, beynelmilel (uluslararası), veli-
aht, cumhuriyet, mebuslar, Ayan âzası, bomba, Mithat Paşa, Namık
Kemal Bey, inkılâp, tahtakurusu, (yanlışlıkla “tahtı kurusun” diye
okunabileceği için); kimya ile ilgili yazılarda 0 = AH gibi simgelerin
kullanılması yasaktı, çünkü bunlar “Abdülhamit = sıfır” anlamına gelebilirdi; hasta (hasta adam, yani Osmanlı imparatorluğu), kardeş
(yani Sultan Murad), v.b.
Sayfa 55 - Remzi Kitabevi 1.Baskı
·
202 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.