Tilkileri "evcilleştirme" (tutsaklaştırma) üzerine bir deney (!)
(...) Dimitri Belyaev adındaki bir genetikçi (...) 1959 yılında gümüş tilkiler üzerinde kırk yıl devam edecek, 45.000'i aşkın hayvanı kapsayan bir deneye başladı. Bu deney, bilim insanlarının evcilleştirme hakkındaki düşüncelerini değiştirmiştir.
Belyaev insanların yakınında evcil davranışlar sergilesinler diye, tilkileri seçici üremeye tabi tutmak ve kendisine birlikte çalışma kolayığı sunacak bir tutsak tilkiler soyu yaratmak amacındaydı. Bir kürk çiftliğindeki tilkilerin insanlara verdikleri tepkileri sınadı ve sonra en uysal erkeklerle dişileri melezleştirdi. İlk başta, katı kurallarla belirlediği, insanlara dost canlısı davranma kriterini sadece birkaç tilki karşılamaktaydı. Onuncu nesle gelindiğinde tilkilerin %20'si, kırk nesilden sonra ise tilki gruplarının % 80'i evcilleşmişti. Seçici üremeyle doğan tilkiler yüzünüzü yalardı, seçili soya mensup olmayanlarsa yüzünüzü paramparça ederlerdi.
Böylece evcillik için seçilmiş tilkiler sevimli olmuşlardı. Ne vardı bunda? Olayın önemli kısmı şuydu: Evcillik seleksiyonunun amaçlanmamış bir yan ürünü, tilkilerin köpekler gibi görünmeye ve davranmaya başlamasıydı. Nesiller geçtikçe tilkilerin kulakları sarkık ve kuyrukları kıvrık bir hal aldı. Kürklerinde eser miktarda kahverengi (muhtemelen ilk köpeklerin rengi olan) izler görülmeye başladı ve kimisinde bazen köpeklerin yüzünde gördüğünüz türden beyaz parçalar ortaya çıktı. Tilkilerin suratları daha kısa, daha geniş, daha şirin oldu. Hayvanlar istikrarlı biçimde tilkiye has olmayan davranışlar sergilediler. İnsanlar onlara selam verdiğinde kuyruklarını salladılar. Tilkilerin fizyolojisi de değişti. Normal tilkilerle kıyaslandığında evcil tilkilerde stres hormonu kortizolun seviyesi daha düşüktü ve nöronları beynin doğal antidepresanlarından daha fazla üretmeye başlamıştı. İyi huylu olmalarına şaşmamak gerekirdi.
Niçin kürk rengi, kuyruğun kıvrıklığı ve kafa biçimi kadar birbirinden farklı kalıtsal özellikler, iyicil bir kişilik taşımanın beraberinde geliyor olabilirdi? Bunun sebebini bilmiyoruz; fakat davranış ile renk, bağ yılanlarından sıçanlara kadar uzanan bir aralıkta yer alan türlerde genetik olarak birbiriyle bağlantılıdır. Belyaev'in evcil tilkilerinde meydana gelen değişimlerin birbiriyle bağlantılı birkaç genden mi, yoksa sadece tek bir genden mi kaynaklandığı meselesi ise açıklığa kavuşmuş değildir.
Sayfa 132 - YKY, 2. Baskı, Ekim 2020
·
231 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.