Gönderi
İsyan Ahlakı Çözümlemesi
Nurettin Topçu'nun bu kitabına kafayı fena halde takmış durumdayım. Konu her ne olursa olsun bir şeyi takıntı haline getirdiysem uykusuz, aç, yorgun olmamın hiçbir önemi olmaz. Saatlerimi o takıldığım şeyi düşünmekle geçiririm. Ismet Özel ile parelel gittiğim Nurettin Topçu okumalarına "Islam ve Insan, Mevlana ve Tasavvuf" kitabından başlamıştım. Fakat bu kitaba geldiğimde bazı cümleleri evin içinde bağıra bağıra okudum. Durdum düşündüm, tekrar okudum. Güldüm, düşündüm aynı cümleleri tekrar okudum. Kendi kendime konuştum, açıklamalar çözümlemeler yaptım. Neden güldüğüme gelince, cümlelerin bakış açıma taktığı gözlüklerin görüntüsü beni heyecanlandırdı.
"Her hür hareket, bir isyandır."
Sayıklar bir dille bu cümleyi kaç defa tekrarladığımı sayamadım. Bu incelemeyi de aklımdakileri sıraya koymak kolay olsun diye yazmaya başladım. Zira bu kitap hakkında defter sayfalarım çözülemeler yapmakla dolacaktır.
Kitabın başında Spinoza'nın hürriyet tanımını işledi. Sonra Spinoza'nın fikrine uymadığı yerleri tenkit etti. Mesela, insanın davranışlarının önceden belirlendiğini iddia eden Spinoza'ya bu mantıkla bakarsak insan hür müdür? sorusunu sordu.
Sonra sezgicilik akımı dediğimizde aklımıza gelen isim, Bergson'un hürriyet tanımını işledi. Onun da fikrine uymadığı noktaları tenkit etti. Bergson'a göre insanin fiili var, faili yok, ortaya çıkan iş var fakat yaratıcısı yoktu. Nurettin Topçu ikisinin de determinist bakışını reddederek insanın Allahsız, Allahın insansız bir fiil meydana getirmediğini ifade etti. Insan kendi fiilerini meydana getiremezse ona hür diyemeyiz. Böylece ona hareket ediyor da diyemeyiz. Çünkü her hareket isyandır. Söz gelimi aynı fiili yapan iki insandan biri, sırf telkin edildi diye bir iş yapıyorsa bu bir isyan değildir haliyle hareket değildir. Tersi olarak bu bir hareket değildir haliyle isyan değildir. Bir adam bir dine inanıyorsa ve bu inancı telkin edildiği içinse bu adam hiçbir şeye isyan etmemiş olmakla beraber hareket de etmemiştir. Diğer taraftan bir adam neden inanlığını, neye inandığını bile bile kendi tercihi ile inanıyorsa bu durumda inançsizlığa ve diğer dinlere isyan etmiş böylece bir hareket etmiştir.
Sonraki bölümlerde, insanın esir olduğu konulardan bahsetti. Hazzı tanımladığı cümle kitabın bel kemiği olan cümlelerden.
"HAZZIN TANIMI
Hür hareketin gerçek hareketin şartı, evrensel bir şekilde istenmiş olmaktır. Bir hareketin böyle istenmiş olması için, daha sonra bu tarzda istenmek üzere, önceden inkar edilmiş, karşı konulmuş ve reddedilmiş olması lazımdır. İrade, kendi hürriyetini kazanmadan önce, hatta onu kazanmak üzere esir olmaktadır; tam olarak kendini istemeden önce, esirliği istemektedir. Bize göre esirlik, iradenin özel bir nesneye bağlanması anlamına gelmektedir; o böylece tatmin olacak ve bizzat bu tatminle harab olacaktır."
Haz ve irade bir araya geldiğinde birbirini tamamlayan, ama birbirinden ayrı iki şeydir. Aslında haz, iradenin sonucunda verilen ödüldür. Fakat Nurettin Topçu, hazzı tanımlarken iradenin kendi hürriyetini kazanmadan hazza esir olmasından hatta bu esirliği bizzat istemesinden bu yolda harab olmasından bahseder. Hepimizin hayatında mutlaka yaşadığı bir olaydır bu durum. Haz duyduğumuz herhangi bir nesne veya kişiye irademizi esir ederiz. Bunun yanlış olduğunu mantığımızla çok iyi bilmemize rağmen bile bile esir olmaya devam eder, hatta bu esirlikten memnuniyet duyarız. Bu noktada hürriyetimiz elimizden alınmıştır. Hürriye olmadığı için hareketten de söz edemeyiz. Hareket yoksa isyan söz konusu bile değildir.
Zaman zaman hakkında yazmaya devam edeceğim bu kitap, doğrusunu söylemek gerekiyor; beni çocuk gibi heyecanlandırdı. Kitap deyimiyle iradem bu kitapla hazza ulaştı. Hatta onu takıntı haline getirmiş olduğum, uykusuzluğum, açlığımla esir oldum.
Ancak bu incelemeyi hürriyetimle, rahat yatağıma isyan ederek yazdım.
Her hür hareket isyandır. :)
·
370 views
Kitaba yeni başlıyorum, bir yandan gözüm korkarken gördüğüm incelemeniz beni heyecanlandırdı. 🙏🏻♥️
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.