Var-kalmak için çabalamanın sıradan hali
İnsan sevinme duygusu ile yetinmeyip nasıl sevince dönüşür? Sevince dönüşmek mümkün mü? Yazar bunu Spinozacı bakıs ile anlatmaya çalışır.
İnsanın sevince dönüşmesinin önünde birkaç engel var. İlki ve bence en önemlisi farkına bile varmadığımız gizli varsayımlarımızı fark etmek. Bu varsayımlarımızı terk etmenin zor oldugu kaçınılmaz. Zihnimize işlemiştir adeta. Ancak bu varsayımları öncelikle fark edip anlamak ardından nasıl terk edeceğimizi bulmak zorundayız. Çünkü "anlamak az da olsa dönüştürür." Spinoza nın da istediği öncelikle fark etmek, anlamak.. İşte zihnimize sızan varsayımlarla yasamayı öğrenmek gerek. Burada öğrenmek bu varsayımları kabullenmek değil, cağımızın, dünya görüşümüzün ortaya koyduğu varsayımları fark ederek, doğru kabullerini tek tek saptayarak ortaya koyulabilir.
İkinci engel olarak aşkıncılığı öne sürer. Çünkü Spinoza ya göre bilgece bir yaşam için atılacak ilk adım her çeşit aşkıncılıktan uzak durmaktır. Onun istediği "Farkına bile varmadan benimsediğimiz varsayımlarımız ve bunlardan türeyen inançlarımızın gerçekten bizi sevinçten uzaklaştırıyor olabileceğini" göstermektir. Tanrıyı, herhangi bir varlığı kısaca bizi/bu dünyayı aşan bir gücü benimsememiz sevince dönüşmemizden alıkoyar. Bu yuzden panteist bir tavır takınarak Tanrı ile Doğa'nın bir ve aynı şey olduğunu ileri sürer. Birbirine aşkın değil, içkindir.
Üzerinde durduğu diğer bir nokta özgür iradeye sahip bir varlık oluşumuz üzerindeki yanılgımız. İnsan özgür bir iradeye sahip olduğunu düsünmemiz bir aşkıncılık düsüncesine sahip olmamızdan ileri gelir. Seçimleri biz yaptığımızı düşünsek de o seçimleri yaptıran koşulların farkında değilizdir. Bu yaklaşımla determinist bir anlayış sergilediğini görüyoruz. İnsan hep bir var-kalma çabası içindedir. Bu çaba icerisinde kendisine yarayana yaklaşma, yaramayandan da uzaklaşmaya çalışmaktadır. Bunu yaparken de ceşitli etki ve koşulların etkisi altındadır. Ve insan bunu anladığı ölçüde özgürdür ve sevince dönüsümünün anahtarıdır.
Spinoza nın determinist anlayışı insanlardaki herseyin bir ereği olduğu inancını da yıkar. İnsanlar yaşamında bir amaç bulma eğilimindedir ancak Doğa / Tanrı nın kendi yasasına göre işleyişi bunu olanaksızlaştırır. Bütün bunlara bel bağlamak insanın sevince dönüşmesinin önündeki engellerdir.
Bunlara ek olarak insanın var-kalma çabasında güc kavramının yerinden özellikle bunu etkin bir güce dönüşümünden bahseder. Spinoza nın eserlerini okumadan bu kitabı okumak yerinde olacaktır. Anlaşılır diliyle Spinozayı anlamak isteyenler için iyi bir seçim.
İyi okumalar...
Spinoza'nın Sevinci Nereden Geliyor?
··
89 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.