Kitaba roman gözüyle bakmak zor. Deneme yazılarını hikâye etmiş sanki yazar. Ben hep entelektüel olarak görürdüm Zülfü Livaneli'yi. Bazı kitaplarına yazdığım incelemelerde de bunu belirtmiştim. Bu kitabını önceden okumuş olsaydım hep uzak kalırdım Zülfü Livaneli'den. Bir kişinin her konuda fikri olması, her konuda haklı olması düşünülemez. Mümkün olmayan bir şeydir bu. Kitap neredeyse baştan sona eleştiri içeriyor. Din eleştiriliyor, tarih eleştiriliyor, Anadolu eleştiriliyor... Bir miktar da ışıltılı İstanbul geceleri eleştiriliyor, ama bir miktar. Sürekli eleştiri var ancak çözüm önerisi yok. Kuru kuruya eleştiriyi kahveden al da altın günlerine kadar herkes yapar. Yazarı öne çıkaracak hiçbir şey yok maalesef. Zira kahvede ve altın günlerinde de elle tutulur bir çözüm önerisi çıkmaz herhangi bir konuda. Tarihi ve dini acımasızca eleştirmesi rahatsız etti beni. Bağnaz bir tarih sever ya da bağnaz bir dinci değilim. Kur'an-ı Kerim ve sünnet, Peygamberimizin Veda Hutbesinde Müslümanlara bıraktığı iki büyük emanet. Onlar ışığında yaşamaya çalışırım. Yazar kitabın bir yerinde beş vakit namaz kılan, şarap şişelerine dokunmayı günahkârlık kabul eden bir kişiyi bir iki sayfa sonra cihatçı, kafa göz yarmak için uğraşan bir insan olarak gösterirken birkaç sayfa sonra yetmiş yaşındaki bir adamın genç kızları arzulamasını doğanın bir sonucu olduğunu dile getirerek çalışmaya, paraya ihtiyacı yok hayatını yaşamalı olarak nitelendiriyor. Namaz kılan ve şarap şişelerine dokunmayı günahkârlık kabul edeni üç dört sayfada eleştiren ve onu kötü bir insan kabul edip ışidçi ilan ediyor ama bu yaşlı adamı yarım sayfada üstü kapalı eleştirip konuyu kapatıyor. Her kavramı anlamada gayet entelektüel olan yazar neden dini kavramları açıklamada ya da anlamada bu kadar basit görüşlü olabiliyor? Cihat kafa kesmek kılıç sallamak mıdır sadece? Bilgi bir cihat değil midir? Öğrenmek, okumak, kendini yetiştirmek... Zaten cihadın aslı kendisiyle mücadelesidir insansın. Çok önemli tarihi bilgiler veriyor, yıllarıyla beraber. Kaynak nedir acaba? Livaneli bu din, bu tarih size ne yaptı? Eleştirmek farklı kötülemek farklı. Neden kötülüyorsunuz? Peygamberimiz döneminde Allah ismi yokmuş. Abdullah ismi nasıl Peygamberimizin babasına verilmiş? Bunu sorguluyor. Hz. İbrahim'in getirdiği din, Haniflik'in de o dönem yaşandığını bilmiyor galiba. Bilmiyor olma ihtimali yok, zira o gerçekten entelektüel. Ama neden bu şekilde yazmış ona anlam veremedim.
