Yazarımız Susan SONTAG’in, kanserli hastaların nasıl damgalandığını keşfetmesi ile başlayan “Metafor Olarak Hastalık” kitabını yazma serüveninde, hastalığın karanlık ve doğal bir fenomen olduğu ancak bir metafor olmadığı, bu yüzden de hastalığa bakmanın en doğru yolunun, hastalığı metaforik düşünme kalıplarından arındırarak ele almak olduğu vurgulanır. Bunu yaparken de metaforları yok sayarak değil de teşhir ederek varlıklarının silinmesi gerektiğine inanır. Bu süreç, bireysel deneyimlerin ve toplumsal politikaların nasıl bir seyir izleyeceği ve hastalığın hangi retorikle tarif edilip yorumlanacağı konusunda verilen mücadeleye bağlıdır. Hastalıklar ve onların tedavilerine yakıştırılan metaforların hepsi eşit derecede tahrip edici olmamakla birlikte, hastalık sebepleri çok daha iyi anlaşıldığında ve tedavi edilebilir hale geldiğinde kanser ve AIDS gibi en korku verici hastalıkların bile sıradanlaşabileceği vurgulanır. Hastalık metaforu bir taraftan; siyaset felsefesinde akılcı tepkiler verme çağrısını güçlendirmek amacıyla kullanılırken bir taraftan da toplumun adil olmayan bir topluma dönüştüğü suçlamalarını canlı tutmaya yaramıştır. Esas olarak öfkeyi de dile getirmenin bir yoludur. Mesela; Romantik Istırap diye bilinen edebi ve erotik tutumların birçoğu, tüberkülozdan ve onun metafor aracılığıyla dönüştürülmesinden ileri gelmektedir, yani acı ve ıstırap, hastalığı haber veren ilk semptomların üslupçu bir anlatımla söze dökülmesi sonucu romantik bir hale gelmiş ve böylelikle gerçek acı yok sayılmıştır. Bu romantik bakış, hastalığın bilinci keskinleştirdiğini öngörür. Aslında bakıldığında bu fikir de dahil kitaptaki birçok düşünce aradan yıllar geçmesine ve metaforik algı bakımından yol kat etmeyi beklememize rağmen halen güncelliğini korumaktadır. Bu bağlamda bakıldığında kitapta temel olarak AIDS ve kanser metaforları üzerinde durulurken; kolera, cüzzam, kuduz, çocuk felci, çiçek hastalığı ve frengi gibi birçok hastalık metaforlarına da değinilmiştir. Hastalık; ölümlülük, acizlik metaforlarıyla birlikte anılır veya kolera halk sağlığı kurallarının görmezden gelinmesinin bir cezası, pislere çöken bir lanet olarak damgalanmıştır. Hastalığı bir ceza olarak değerlendirmek, hastalığa yol açan sebeplerle ilgili olarak ve tıbbın soylu ismini hak etmesini sağlamak üzere ortaya atılmış en eski fikirdir. Çünkü hastalıklar, anlam yüklendikleri sürece bir topluluğa atfedilen toplu musibetler olarak görülür. Oysaki bireyin payına düşen belalar olarak tasavvur edilen şeyler hastalıklar değil, sadece yaralanmalar ve sakat kalmalardır. Çünkü aslında yazarın da belirttiği gibi, hastalık bir dengesizlikten gelir, tedavinin amacı da doğru dengeyi yeniden kurmaktır. Yazarımızın da bu kitabı yazım aşamasında kanseri deneyimlemiş olduğunu ve duygu durum halini göz önünde bulundurduğumuzda tüm bunlara rağmen çok başarılı bir ifade gücüyle motivasyon veya güzelleme cümleleri yapmak yerine salt derine inerek aslında bizlere her şeyin iç yüzünü göstermek istediğini fark ediyoruz. Son olarak ; Kuşkusuz metaforlar olmadan düşünmek mümkün değildir, çünkü metaforlar, sırf biz onlardan uzak duruyoruz diye de etkisiz hale gelmez... Keyifli okumalar...