Giriş
İslâm felsefe geleneği, âlemi hiçbir zaman tek düze ve fizik nesnelerden oluşmuş tek boyutlu bir düzlemde değerlendirmemiş; 'yaratılmış varlıkların tümü' ifadesiyle onu bir bütün içinde ele alarak metafizik anlayışı gereği, hem dikey hem de yatay bir varlık alanı olarak görmüştür. Bu görüşe göre âlem; fizik ve metafizik âlem ya da Kur'an-ı Kerim'den mülhem;
şehâdet-gayb/mülk-melekût âlemi olarak genellikle çift kutuplu olarak açıklandığı gibi, eskatolojik vurgusuyla dünya ve âhiret âlemi olarak da ifade edilmiştir. *
* Süleyman Hayri Bolay, "Âlem", Dİ A, II (İstanbul 1989), s. 357-360; İlhan Kutluer, "Fizik Varlığın Ötesinde: Gayb Kavramı Felsefî Açıdan Nasıl Ele Alınabilir?", Kur'an ve Tefsir Araştırmaları IV: İslâm Düşüncesinde Gayb Problemi-II (11-12Ekim 2003), ed. Bedrettin Çetiner, İstanbul, Ensar Neşriyat, 2004, s. 216-217.