Carlo M. Cipolla İtalyan ekonomi tarihçisidir. 1922-2000 yılları arasında yaşayan
Carlo M. Cipolla, paranın antropolojisi yerine, paranın kullanım durumuna göre gelişimini ele almış ve kitabın konusunu erken dönem Avrupa ekonomi tarihinden başlatmıştır. Yazara göre ekonomik modeller uygulayıp, bunu dünyaya dayatmak yerine; dünyanın öngörülemezliği gerçekleştiğinde değişen şartlara uygun modeller geliştirmesi daha uygundur. Yani, farazi modeller yerine nesnel, şartlara uygun, esnek modeller geliştirilmesi gerekmektedir.
Şartlara uygun modellerin gerçekleşmesi içinse, ekonominin tarihini, geçmiş tecrübeleri bilmemiz gerekmektedir.
Not: Bundan sonrası SPOILER içerir….
Çeşitli ders makalelerinin birleşiminden oluşan bu kitap 5 bölümden oluşmaktadır.
1. Bölüm: Barbar Avrupa’da ilkel para
Erken ortaçağ döneminde, iş bölümünün oluşmaması (üreticilerin aynı zamanda tüketici olması), tek taraflı ödemelerin çokluğu (serflerin efendilerine olan vergi benzeri ödemeleri), etkin bir piyasa için iletişimin güçlüğü, gelir durumunda ki adaletsizliklerden dolayı, metal paraların belli bir kesimin elinde bulunması, bu nedenle de kıt olması, etkin pazarın bulunmaması gibi nedenlerle ödemelerin para yerine takas ile yapıldığını, bazı ticaret anlaşmalarında ürün değerinin para ile belirlenmesine rağmen, ödemlerin yine metalarla yapıldığı görülmektedir. Hatta madeni paraların bileşimlerine güvenilmediği için, takas ile ödemenin tercih edildiği bir çok ticaret bulunmaktadır.
Bütün bunların yanında, para deyince akla ağırlık ölçüsü geldiği dönemlerde yaşanmıştır.
Ancak, uluslar arası ticarette, para (Bizans Solidus u ve Müslüman Dinarı başta olmak üzere) geçerliliğini her zaman korumuştur.
2.kısım: Ortaçağın dolarları…
Bu bölümde, ortaçağda hakim para olarak kullanılan, ‘nomisma, dinar, florino ve ducato’ nun 5 ile 15 yüzyıllar arasında tarihine kısa bir açıklama verilmiştir. Ve ortaçağda hakim para olabilmek için para da olması gereken üç temel etmeni belirtmiştir. (Saflık, birim değeri ve içerikte istikrar ve güçlü bir ekonomi).
3.kısım: Küçük paranın büyük sorunu….
Uluslararası pazarda kullanılan büyük paraların yanında, ülkelerin, presliklerin, şehirlerin kendi paralarıda bulunmaktaydı ve bunlar küçük para olarak adlandırılıyordu. Tüccarların kazançlarını büyük paralarla sağlanamarı ancak ücretleri küçük paralarla ödemeleri, özellikle iç pazarlarda sosyal sıkıntılara sebep olmuş, bu nedenle yüzyıllar süren deneyimler ile bu iki para arasında kontrol elde edilebilmiştir.
4.kısım: Hayalet paralar….
‘Hükümetler topluma farklı değerlerde bir para sistemi temin edemediği için, halklar fazla büyük sayıların olumsuzluğundan ve kargaşasından kaçınmak için soyut birimleri kullanmak zorunda kaldı.,
Burada anlatılmak istenen aslında farklı ticari işlemler için insanların elindeki paraları ya da ticari işlemin ölçüsünü hayali paralara dönüştürüp, mevcut efektiflerle ödemelerini yaptıkları kastedilmiştir.
Bu nedenle günümüzde dahi, çözülmemiş bir çok yönü bulunmaktadır.
5.Kısım : Uygarlık ve fiyatlar
Bu bölümde fiyatlar zaman içinde istatiksel değişimleri ile değil, dönemin yapısını anlayabilmek için karşılaştırmalı olarak verilmiştir.
Bunun sonucunda, ulaşım, kitap ve faiz oranları üzerinden yazar anlatımda bulunmuştur. Bana en ilginç gelen bölümde bu oldu.
Özet olarak, Ortaçağ Batı Avrupa ve Akdeniz bölgesinde paranın kullanımı, enflasyon, faiz ve fiyatlar genel seviyesi ile ilgili özet bir kitap okumak isteyenlere tavsiye edebilirim.
Çünkü bir şeyin geçmişte neden yapıldığını bilmeden, bugüne ışık tutamayız.
Herkese iyi okumalar
