“Bu kitap; ne bir şikayettir, ne de bir itiraf. Harbin yumruğunu yemiş, mermilerden kurtulmuş olsa bile, tahriplerinden kurtulamamış bir nesli anlatmak isteyen bir deneme, sadece.” diyor Erich Maria Remarque kitabına başlarken.
Kitabın Behçet Necatigil çevirisiyle ve Ayşe Sarısayın –Behçet Necatigil’in kızı- tarafından kitapla ilgili bir çok şey öğrenebileceğiniz çok başarılı bir önsözü olan Everest Yayınları’ndan çıkan versiyonunu okudum.
Remarque, 1.Dünya Savaşı’nda Alman askeri olarak cepheye yollanmış fakat sonrasında yaralandığı için savaşın sonuna kadar askeri bir hastanede kalmış. Bu sebepten olsa gerek kitapta hastanelerle ilgili olan kısımların anlatımı ayrıca çok çarpıcı. Kitabı 1927 yılında tamamlamış fakat 1929 yılına kadar yayımcı bulamadığı için yayımlayamamış. Basılmasının ardından büyük ilgi görmesine rağmen Nazi döneminde yasaklı kitaplar içine alınmış, hatta Berlin’deki dönemin meşhur kitap yakma propagandasında yakılan kitaplardan biri olmuş.
1.Dünya Savaşı’nda cepheye yollanmış gençlerin hatta çocuk diyebileceğimiz bir kesimin gözünden görüyoruz savaşı. Paul ana karakterimiz ve onun gördükleriyle, duyduklarıyla biz de savaşa onun yanında dahil oluyoruz ve savaşın tüm vahşetini apaçık bir şekilde görüyoruz. Edebiyatın en başarılı savaş karşıtı romanlarından biri olarak kabul edilmesinin sebebi de bu, apaçık bir şekilde savaşı görmemiz.
Yazar aslında bu kitabı bir üçlemenin ilki olarak düşünmüş. Devam kitapları ise şöyle: Dönüş Yolu (1930), Üç Arkadaş (1937).
Paul’un yaşadıkları, cephede kurdukları arkadaşlıkların gücü, insanın her daim içinde bulunduğu duruma adapte olmaya başlaması kitaptan aklımda kalanlar. Hele ki kitabın son sayfasını okuduğunuzda, kitabın isminin anlamı yüzünüze adeta vuruyor ve boğazınızda bir şeyler düğümleniyor.
Sert gerçeklerle yüzleşmek, dünya savaşının cephedeki izlerini görmek isteyenlerin; aslında bu yüzyılda yaşayan herkesin okuması gereken bir kitap.
İyi okumalar,
