(d) Kozmoloji
Pythagorasçi kozmolojinin Aristotelesçe kaydedilen en dikkate değer yanı, yerl evrenin merkezindeki konumundan çıkarıp başka gezegenler gibi merkezin çevre- sinde dönen bir gezegene dönüştürmesidir. Bu fikrin Platon-öncesi düşüncede dengi oktur ve bilimsel hayal gücünde Platon'u bile aşan cesur bir sıçramanın gerçekleş mesini gerektirir. Dünyanın bir yörüngeye oturtulmasıyla karşılaştırıldıgında Bur- net izleyerek "merkezdeki ateşin güneşle özdeşleştirilmesi bir ayrıntıdır" desek bile, bu fikir güneş merkezli kuramın müjdecisi değildi. Pythagorasçılara göre bütün sistemin merkezinde bir "ateş" vardı, yeryüzünün yaşadığımız tarafının arkasında kaldığından biz bu "ateşi göremiyorduk. Bu sistem güneş, ay ve o zaman bilinen di- ger gezegenlerin yanı sıra yine aynı nedenden dolayı göremediğimiz bir "karşıt dün- ya içeriyordu. Isı ve ışık yayan bir cisim olarak güneşin merkezdeki ateşle ilişkisi Aristoteles'in elimizdeki yapıtlarında açıklanmamıştır, ama daha geç kaynaklara ba- kılırsa bu ilişki ayın güneşten gelen ışığı yarısıtmasına benzer bir ilişkiydi.
Sistemin ana hatları böyledir. Şimdi de önce sistemi betimleyen pasajları, ar- dindan (s. 294-294) bu insanları böyle bir sisteme götüren nedenler ve bu konuyla ilgili ortaya çıkan sorular hakkında Aristoteles ve başkalarının söylediği sözleri ele alacağım.
(a) Aristoteles. Gökyüzü Üzerine, 293a17: "Yeryüzünün konumu hakkında görüş ayrılıkları var. Bütün evrenin sonlu oldugunu ileri sürenlerin çoğu yerin merkezde olduğunu söylüyor. Bunların karşısında Pythagorasçılar diye adlandırılan Italya okulu var. Bunlar merkeze ateşi koyuyorlar, yerin bir yıldız oldugunu ve merkezin çevresinde dönerken geceyle gündüzü oluşturdugunu iddia ediyorlar. Ayrıca bizimkinin karşısında karşıt dünya dedikleri ikinci bir dünyanın varlığını kabul ediyorlar, bunu kabul ederken de kuramlarını ve açıklamalarını görüngülere dayandıracaklarına, görüngüleri zorla kendi kuramlarına ve kanılarına uydurma- ya çalışıyorlar..."
(b) Gökyüzü Üzerine, 293b15: "Şimdi yerin konumu, durması ve devinimi sorularına ilişkin kimileri bu görüşleri taşıyor. Burada da yine herkes aynı görüşte değil. Yerin merkezde oldugunu yadsıyanlar, daha önce açıkladığımız gibi yerin merkezin çevresinde döndüğünü, hana yalnız yerin degil karşıt dünyanın da döndügünü kabul ediyorlar. Hatta bazıları, yeryüzü ar da olduğu için bizim göremediğimiz bu tür pek çok cisim merkezin çevresinde dönüyor olabileceğini düşünüyorlar. Ay tutulmaları güneş tutulmalarından bu nedenle daha çokm çünkü yalnızca yer değil, bu devinen cisimlerin her biri de araya giriyormuş. 212
(c) Actius, 11-29.4 (loannes Stobaios versiyonu, Diels-Kranz, 58B36) (Ay tutulmalan stu ne.) "Aristoteles'in incelemelerine ve Opouslu Philippos'un bildirimine göre kimi Pythagoras çılar (ay tutulmalarının) kimi zaman yerin, kimi zaman da karşıt dünyanın araya girmesiyle oldugunu söylüyorlar."
(d) Gökyüzü Üzerine yorumunda Simplikios (511.25), Aristoteles in Pythagorasçılar üstüne kayıp yapıtından biraz daha kapsamlı bir açıklama aktarır, ama bunun konumuza pek katkıs yoktur. Simplikios'un dediğine göre karşıt dünya bu dünyanın karşısında olduğu için boyle adlandırılmıştır. Karşıt dünya merkezdeki ateşe en yakın konumda, yer ikinci, ay ise üçüncü konumdadır. Yer merkezin çevresinde dönerek "güneşle ilişkisine göre" gece ve gündar meydana getirir.
Daha sonraki kimi pasajlarda da bu sistem, adı anılarak Pythagorasçı Philolaos'a atfedilir.
(e) Aetius, 11.3 (Diels-Kranz, 44A17): "Pythagorasçı Philolaos'un dediğine göre ateş mer- kezdedir ve evrenin ocağıdır, ikinci olarak karşıt dünya, üçüncü olarak dönüşünde karşıt dun- yanın karşısında kalan, insanların yaşadığı dünya gelir, bu yüzden bir dünyanın sakinleri digen- nin sakinlerini görmez."
(f) Aetius, III-13.1-2 (Diels-Kranz, 44A21): "Yerin sabit oldugunu söyleyen başka filozoflann tersine Pythagorasçı Philolaos tipki güneşle ay gibi yerin de ateşin çevresinde eğimli bir daire çizerek döndüğünü söylüyor."
Sayfa 289Kitabı okudu
·
94 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.