(Dellaloğlu, Besim F., Modernleşmenin Zihniyet Dünyası: Bir Tanpınar Fetişizmi, Kapı Yayınları, 1. Basım: Mart 2012, s. 217.) Bir ara bir Tanpınar furyası esmişti.* Tanpınar aşağı, Tanpınar yukarı... Kötü mü oldu? Hayır, tersine çok iyi oldu. Çok da sevindiğimi hatırlıyorum. Çünkü Tanpınar'ı erken yaşlarımda tanıdım ve sevdim. Lisede edebiyat hocam Beş Şehir'i tavsiye etmişti. Tavsiyesini unutmamış epey sonra da olsa alıp okumaya çalışmıştım. Bitiremedim tabii. Bu ilk Beş Şehir'i MEB'den almıştım. (Yaşadığım yerde, gayet işlek bir cadde üzerinde MEB Yayınları'nın bürosu vardı, oradan almıştım, sonradan kapandı gitti bu "dükkân".) Sonra Dergâh'tan bir Beş Şehir daha aldım. Sonra 1969 baskısı eski bir Beş Şehir'im daha oldu. Tanpınar'a Beş Şehir'den girdim. Öyküleriyle, şiirleriyle, romanlarıyla devam ettim. Günlüklerini falan keyifle okudum. Onu anlamaya çalıştım. Biraz da bu nedenle onun ve eserlerinin üzerine yazılmış kitap ve yazılara da göz atmaya başladım. Sanırım bu sırada aldım Dellaloğlu'nun kitabını. (Yayınevi furyadan yararlanıp çok satmak için uyanıklık yaparak kocaman bir AHMET HAMDİ TANPINAR kondurmuş kapağa, kitabın adı buymuş gibi. Besim Bey'in de itiraf ettiği gibi kitabı Tanpınar'la doğrudan ilgili değil.) Aldım almasına da şöyle bir göz attımsa da bir türlü başlayıp bitiremedim. Furya mı sönümleniyordu, benim öğrenme "ateşim" mi diniyordu, ne olduysa yıllar geçti. *** Geçenlerde bir sohbetini izledikten sonra elim tekrar bu esere gitti. Alıp okudum. Anladıklarımı kabaca özetleyeyim: Batı Rönesans, Reform ve Aydınlanma gibi -sebepleri olsa da- doğal ve kendiliğinden meydana gelen süreçler sonunda "modern" olmuştur. Bizde (ve Batı dışı toplumlarda) modern olmaktan ziyade bir modernleş(tir)me söz konusudur. Geri(de) kalmışlık sendromu, bizim için bu süreci gelenekle barışık, kesinti ve kopukluklardan mümkün olduğunca beri, doğal bir devamlılıkla seyreden bir süreç olmaktan çıkarmıştır. Bu durum kaçınılmaz olarak trajediler doğurmuştur ve müsebbibi büyük ölçüde soldur. Aslında bu olgu Küçükömer'in de belirttiği gibi Türkiye'de solun sağa, sağın da sola daha çok benzediğini göstermektedir. Özal ve AKP iktidarlarıyla modern olma sürecinde daha sağlıklı bir yola girilmiş olabilir. İşin ilginç yanı bu yolun izlerinin Tanpınar'da en azından potansiyel olarak bulunduğunun fark edilememesidir; çünkü Tanpınar Türkiye'dir, "evlatlarına kendisinden başka bir şeyle meşgul olmak imkânını verm[eyen]" Türkiye. *** Benim için eserde modernleşme yani bir bakıma modern olamama sürecimizle ilgili söylenenler kadar Dellaloğlu'nun konuya yaklaşımı da önemliydi. Anladığım kadarıyla yazar reçeteci değil, fakat şimdiye kadar çeşitli çevreler tarafından sunulmuş reçeteleri kategorik olarak dışlayan, düşünmeye bile değmez diyen biri de değil. Hastalıklı "modernleş(tir)me" zihniyetinin de hakkının verilmesi gerektiğini söylüyor Dellaloğlu çünkü, o sürecin de ciddi kazanımları olduğunu söylüyor. Bu zihniyetin (laik, modernleştirmeci vb.) karşısında konumlanan tarafın (seküler, modernlik yanlısı vb.) da bu zihniyete benzeyebileceği uyarısını yapıyor. Açıkçası eserini yazdığı yıllarda cari iktidarla ilgili görece daha olumlu bir hava olmasına rağmen bunları söylemesi dikkate değer. Fakat benim için daha da önemli olan ve yazarla sahici bir yakınlık kurmama imkân verebileceği için çok da hoşuma giden bir şey daha var: Onun modern(liğ)e dair de kuşkularının olması, arayışı. *** Umarım yapıldıysa yeni baskılarda yazım ve birtakım ifade yanlışları düzeltilmiştir. (Çok yazım yanlışı var.) Metinler konuşmaların, derslerin yazıya geçirilmiş biçimi gibi. Bu konuşma üslubu eserin rahat okunmasını sağlıyor, ama biraz daha derlenip toparlanacak yerler, kırpılacak tekrarlar var sanki. --- * Edebiyat sosyolojisiyle ilgilenenler bu süreci nasıl okuyup değerlendirdi, bu konuda neler söyledi acaba? Atlanacak bir olgu değildi...

Modernleşmenin Zihniyet Dünyası Bir Tanpınar FetişizmiBesim Dellaloğlu · Kadim Yayınları · 2020113 okunma

·

79 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.