Freud bilinçaltını keşfettiğinde, insan bilincinin o kadar da önemli olmadığını, asıl belirleyici olanın bilinçaltı olduğunu söylemişti bize.
Nietzche insanın bir tutku varlığı olduğu düşüncesini işlemişti. Marx insan davranışlarını belirleyen şeyin iktisat yasaları olduğu fikrini ortaya atmıştı. Üç fikirde insanın rasyonel bir varlık olduğu düşüncesini zayıflatmaya başlamıştı. Fakat bu üç fikirden çok daha önce Dostoyevski, rasyonel insan fikrini çürütmeye çoktan başlamıştı. "Her şeyi fazlasıyla anlamak bir hastalıktır; gerçek, tam manasıyla bir hastalık." diye yazar Dostoyevski Yeraltından Notlar kitabında.
Ve ekler; "Her şeyi anlayan insanın kendisine saygısı kalmaz artık."
Herkesçe bilinen ve okuyanların mutlaka altını çizdiği bu cümle ile Dostoyevski aslında bize ne anlatmak istiyor?
Romandaki anti kahramanımız düşüncelerini ifade etmekten kendisini alıkoyan ya da ifadesi bastırılan bir yeraltı insanı olarak çıkar karşımıza.
Tepki vermenin bastırıldığı bir yerde insan, tepkilerini içine atarak iç dünyasını zenginleştirmeye başlar. Nasıl mı?
Birisinin size yaptığı yanlış bir eyleme tepki vermediğinizde eylemselliğin kendisi içe doğru yolculuk yapar. Bu durumda kişi davranışların kökenini daha derinlemesine düşünmeye başlar. Örneğin Sevgi kavramını ele alalım. Sevgi üzerine düşünmeye başladığınızda, şundan dolayı ya da bundan dolayı karşımdaki insanı seviyorum dersiniz. Bu durumda Sevgi artık bir zorunluluk olarak oluşmak zorunda kalır. Siz yoksunuzdur artık, akış ve nedenler vardır.
Ya da bir kızgınlığı ele alalım. Birisinin bana yaptığı bir davranışa tepki veremediğimde, eylem içedönük bir hal alır. Bir süre sonra kızgınlığımın nedenini, doğasını ve kökenini sorgulamaya başlarım. Bu süreçte de bu duygu durumunu anlamaya başlarım. Anladığım için artık kızgınlığıma saygım kalmaz. Çünkü bu duyguyu oluşturan nedenleri anlarım.
Nedenlerin içinde de artık kendi benliğimi göremem.
Dostoyevski bu kurmacayla anlamın kendisine saldırır aslında.
İnsanın rasyonel bir varlık olduğunu söyleyenlere; 'Bunu da nereden çıkardınız? İnsan kesinlikle irrasyonel bir varlıktır. Her şeyin en doğrusunu bildiğinde bile gidip tam tersini yapmaya muktedirdir ve yapar." der.
··
1.119 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.