Öncelikle şunu söylemek isterim ki bu romana tam olarak üç kere başlayıp pes ettim. 1800 sayfalık zorlayıcı bir klasik bunu inkar edemem fakat kitabın içinde biraz ilerleyip karakterleri sindirdikten sonra o zorluk ortadan kalkıyor. Savaş ve Barış bir romandan çok daha fazlası bir başyapıt desem abartmış olmam herhalde. Çok fazla karakter (on beş ana karakter, yan karakterler ve askerlerle beraber 400’ü aşkın isim) ve aile var. Ben okurken her ailenin soy ağacını yazıp birbirleri ile akrabalık bağlarını not alarak işimi bir hayli kolaylaştırdım. Gelelim kitabın içeriğine; Roman yaklaşık yirmi yıllık bir süreyi kapsayan Fransız-Rus savaşlarını anlatirmaktadır. Kitapta iki tarihi kişilik Napolyon ve Çar Aleksandr ele alınmıştır. Napolyon’un Avusturalya’nın işgalinden sonra gözünü Rusyaya dikmesi ve bunun üzerine Çarlık Rusya ve Fransa arasında yaşanan savaş yıllarında Rusya’daki sosyal hayat, üst düzey aileler Bolkonsky ve Rostov ailelerinin üzerinden işlenmiştir. Yazar bu iki aile üyelerinin hikâyelerini, Fransız Rus savaşı eşliğinde tüm Rusya’nın portresini çizmek için kullanmıştır. Hikayede ikili ilişkiler oldukça karmaşık özellikle Nataşa’nın kim ile aşk yaşadığına ben bir ara ciddi anlamda yetişemediğimi belirtmeden geçemeyeceğim. Kitabın başlarında karakterler üzerinden giden onların kişisel ilişkilerinden, duygu ve düşüncelerinden bahseden yazar ilerleyen kısımlarda ulusal tepkilere geçmiştir. Binlerce ölümle sonuçlanan kanlı zaferlerdeki komuta zincirinden, o liderlerin karar ve düşüncelerinden, savaş psikolojisinden, savaşa karar vermenin bir liderden mi yoksa bir ulusun talep ve isteklerinden mi ortaya çıktığından bahsederek ağır savaş ortamının bütün yüzlerini bize göstermiştir. Zafer veya yenilgi zeki bir lider ile mi elde edilir? Yoksa asker sayısının fazlalığı yada teçhizat fazlalığıyla mı? Bir askerin yürekliliğiyle mi? Tolstoy bütün bu soruları bize sordurmuş ve cevabı bize bırakmıştır bunu yaparken de günlük hayatın dertlerine, insan ilişkilerine, duygu ve hislere geçiş yaparak işleyişte inandırıcılığı arttırmıştır. Çünkü insan doğası böyle değil midir? Bir yerde en zor şartlarda en zorlu savaşlar, felaketler olurken bile günün sonunda yine kendi dertlerimiz, duygu, düşüncelerimiz ve hayatın bize getirdiği zorluklarla baş başa değil miyizdir? Rus insanının kişiliğini, iki ulusu, savaşı ve sonuçlarını değerlendiren yazarın bolca araştırma yaptığı aşikar kitap bütünüyle kurgu olmaktan ziyade tarihsel gerçeklere de ışık tutmaktadır. Kitapta savaş raporlarına, hatıratlara sadık kalınarak, tarihi olaylar en ince detaylarına kadar anlatılmıştır. Evet Savaş ve Barış’a bir tarih kitabı diyemeyiz belki ama tarih ile ilgisi olmadığını da söyleyemeyiz. Yazar Avrupa tarihini değiştiren bir çok olayı kurgunun içine yedirerek çok etkileyici bir dil ile anlatmış ki roman bitmeden Çarlık Rusya’sını, Moskova veya Sen Petersburg’un tarihini araştırmaya başlamanız işten bile değil. Savaşlar, kronolojik olarak anlatılırken birden felsefi, psikolojik veya sosyal bir konu ele alınmıştır. Konu aralarında, Rusya’nın Avrupa kültürünün baskısına karşı direnmesinin hikâyesi de işlemiştir. Kitapta insanın manevi değerlere olan ihtiyacına da değinilmiştir. İnançsız biri olan Bezuhov’un içindeki boşluğu Masonluğa geçerek doldurması ve masonluğa geçerken yaşadıkları son derece detaylı bir şekilde işlenmiştir. Yazar duaları, hikâyeleri, arada İncil’den ayetleri kısacası dini değerleri kitabın içine serpmeyi büyük bir yetkinlik ve ustalıkla başarmıştır. Kitap okunup da dine merak ve hayranlık duymamak pekte mümkün değildir. Aslında Savaş ve Barış, en aşağıdakinden en yukarıdakine kadar bireysel ve toplumsal tüm duyguları, hayatı, liderliği, kahramanlığı, maneviyatı, aşkı anlatmış. Romanın tümünü Rus insanının iç dünyasını, sosyal hayatını anlatan modern çağ Rus destanı olarak yorumlayabiliriz. Tolstoy, Savaş ve Barış’a yapılan “Bu bir roman değil” eleştirilerine şöyle yanıt verir: “Roman, bir Batı Avrupa tarzıdır. Rus yazarlar farklı yazmak zorundadır, çünkü Ruslar farklı yaşar.” Onların nasıl yaşadıklarının cevabı bu kitabın içinde saklı. Keyifli okumalar.