Akış
Ara
Ne Okusam?
Giriş Yap
Kaydol
Gönderi Oluştur
Alışveriş
Keşfet
Kitaplar
Yazarlar
Okurlar
1000Kitap Android UygulamasıÜCRETSİZ – Google Play'den indirin
1000Kitap iOS UygulamasıÜCRETSİZ – App Store'dan alın
ŞartlarGizlilikTopluluk KurallarıHakkımızdaReklam VerinİletişimKütüphanecilerDizinlerÇerez Politikası
©2024 · 1000Kitap Web Uygulaması · 2.36.26
Gönderi
·
Puan vermedi
Imparatorlukların Mirasları
༄ ༄ ༄
Her İmparator kendi çağının karakteristik bünyeleri olan düzen, asayiş yanında yozlaşma ve yetersizliği de göstermektedir. Toplumsal refahın ve ekonomik gücün devlet mekanizmalarının işleyiş ömürleriyle orantılı olarak; Pasifik'ten Balkanlar'a 5.000 mil boyunca uzanan coğrafya da Asya İmparatorlukları karakterini şekillendirdiler. Bin yılı aşkın zaman zarfında çeşitli etnik gruplar, kültürler, dinler ortak bir yönetim anlayışıyla dünya tarihinde ortak bir hayat tecrübesi sundular. Mimari, sanat, dil ve kültür tarihsel süreç için de hayat tecrübesinin algı ve anlayışını nesilden nesille aktardı.
Hindistan sosyal tarihi ve görsel kültürü üzerinde çalışmaları bulunan Jim Masselos; Avustralya Asya Sanatları Topluluğu, Avustralya Güney Asya Çalışmaları Birliği toplulukların kurucu üyesidir. Gábor Ágoston, Catherine Asher, Sussan Babaie, Hellen İbbitson Jessup, Timothy May, J. A. G. Roberts ve Elise Kurashige Tipton yazarlarının katkılarıyla; Moğollar, Çin: Ming, Güneydoğu Asya: Khmer, Osmanlılar, İran: Safeviler, Hindistan: Babürler ve Japonya: Meiji Restorasyonu konularıyla “Asya'nın Büyük İmparatorları – Pasifik’ten Balkanlar'a Dünya Tarihine Damga Vuranlar” kitabıyla imparatorlukların mirası, özgünlükleri ve sonları hakkında derleme bir eser. Kitapta ele alınan yedi imparatorluk, Asya coğrafyasının günümüz sosyal varlığının, kurumsal ve ekonomik yapısını anlamak ve gelecek hakkında öngörüde bulunmak için tarihsel sürecine bakmak, yerinde olacaktır.
Asya tecrübesini ve etkili bir kavrayışını anlamak için imparatorluklarını şekillendiren şahsiyetler, olaylar ve etkilere bakmak, elzemdir. Asya kıtası boyunca dolaşılan imparatorlukların yükselişi ve düşüşü, temsil ettiği toplum ve kültür, devlet yapısı için Jim Masselos editörlüğündeki “Asya’nın İmparatorlukları” kitabı, ilk bölümü Timothy May’in yazısıyla Moğolları konu alarak başlar. Japon Denizi'nden Karpat Dağları’na kadar yekpare olan Moğol İmparatorluğu; Çinggis Han yükselişi, imparatorluğa geçiş, ordusu, sivil yönetim, hukuk egemenliği, çöküş ve parçalanma konuları ele alınmakta.
Asya tarihinin en önemli imparatorlarından biri kurucusu Zhu Yuanzhang olan Ming Hanedanı(1368-1644)’dır. Bu hanedan Avrupa’dan çok daha kalabalık olan nüfusunu 276 yıl boyunca yöneterek; ekonomiyi büyüttü, şehir kültürünü geliştirdi, bilim ile sanatta başarı düzeyini arttırdı. Hongwu Saltanatı, Yongle Saltanatı, Çin Seddi konularıyla Roberts “Çin: Ming” bölümünü anlatarak devamında; dönemin ekonomisi, toplum yapısı, felsefe, sanat, Batı’yla temaslar, gerileyiş ve çöküşü anlatmakta. Günümüz Laos, Tayland, Vietnam, Myanmar ve Malezya topraklarında egemenlik kurmuş uzak doğu asyanın Roma İmparatoru, Khmer İmparatorudur. Anıt ve heykellerle sanat ve mimaride kendine has üslup geliştiren Khmer İmparatoru; bölgeye giden az sayıdaki Çinli seyyahın kayıtları dışında o zamandan günümüze gelen başka kaynaklar yoktur. İlk yüzyıllar, din ve Hint kültürel etkileri, 9. Yüzyılda gücün pekişmesi, 10. Yüzyıl başları, 11. Yüzyıl tarihsel seyrini Jessup “Güneydoğu Asya: Khmer” bölümünde ele alarak; resmi dini Budizm ve daha çok Hinduizm dini yaşanması açısından dini ve sosyal yapıdan bahsederek çöküş yıllarını ele alarak bölümü tamamlamaktadır.
Asya İmparatorlukları içinde doğu ve batı kültürünü kaynaştıran ‘İslâm Devleti’ olma özüne sahip Osmanlı İmparatorluğu; çok etnikli ve çok dinli bir devlettir. Balkanlar, Anadolu ve Ortadoğu halklarını faydacılık ve nispî hoşgörüyle yöneten Osmanlı; altı asırlık varlığıyla hem modern Avrupa'yı hem de Ortadoğu’yu şekillendirdi. Dünya tarihinde Osmanlıların önemi, imparatorluk ve mücadeleleri, askerî güç, merkezi bölgeler, 19. Yüzyıl ve Osmanlıların metaneti, Osmanlı başarısı başlıklarıyla Ágoston “Küçük Asya ve Ötesi: Osmanlılar” yazısıyla; farklı dil ve dinlere sahip halkları asırlar boyunca esneklik, pragmatizm ve nispî toleranslarla nasıl yönettiğini anlatmakta.
Antik Pers krallık fikirleri ile İslâm’ın İmamiyye Şîası öğretilerinin sentezlemesi yanında Osmanlılar, Babürler ve Özbekler gibi komşu Sünnî imparatorluklarla mücadele ve rekabete giren Safeviler; Avrupa ve Asya ile siyasî ittifaklar ve ticarî ortaklıklarda bulunmuşlardır. 1501-1732 yılları arasında hüküm süren Safevî İmparatorluğu; Şii kültürel kimliği mutlak monarşiyle bütünleşerek kendine has teokratik yönetim düzeni getirdi. Şah I. İsmail zamanında mimari ve sanat, Şah Tahmasb'ın hükümdarlığı, Şah I. Abbas’ın tahta çıkışı, geç dönem Safevî Devleti başlıklarıyla Babaie “Iran: Safeviler” bölüm yazısıyla Şii inancın siyasallaşması, mimari ve sanat yapıları tarihsel süreçlerini ele almakta. Asil bir soydan doğup hâlihazırda ruhanî otoritelerinden ilham alan Safeviler, mükellef bir statü geliştirdiler. İmamîyye Şîa doktrinleri ve İslâmî uygulamalar ile ikna edici şekilde uyarlaması antik İran düşüncesini canlandırdı ve onu kendisine özgü bir kültürel imgeyle yeniden biçimlendirdi. 1732’de Safevî Devleti yıkılmasıyla yerine Afşar Hanedanı geldi ki sonrasında Kaçar Hanedanı 1925’e kadar varlığını sürdürdü. Tüm bu siyasi süreç için de günümüz modern İran’ın ulus devlet düzenine ve bugünkü siyasetin görünümüne Safevî İmparatorluğu büyük katkısı olmuştur.
16. ve 19. yüzyılları arasında Hindulardan oluşan Güney Asya’ya hükmeden Sünnî bir İslâm hanedanı olan Babürler; 16. yüzyılda olağanüstü bir servet ve güç imparatorluğu inşa ederek kültürel bir birikimle günümüzdeki Hindistan, Pakistan ve Bangladeş devletlerinin kültürlerini biçimlenmesinde etkili oldular. Babürlü hâkimiyetin kuruluşu, Ekber: fetih ve ittihat, Ekber'in devlet tasavvuru, Ekber'in sanat hamiliği, Cihangir ve Şah Cihan başlıklarıyla Asher “Hindistan: Babürler” yazısıyla; Hint alt kıtasını idâre ederken 1858’de İngilizler Babürlü Hanedana son verdiler.
Asya'nın büyük imparatorlarından en son kurulan ve ömrü en kısa olan Japonya İmparatorluğu, “zengin bir ülke, güçlü ordu” ve “Japon ruhu, Batı tekniği” sloganlarıyla; Tokugawa Şogunları'nı(1603-1868) darbeyle indirerek ülke yönetimine geçtiler. Millî ülkülerini ve reform yaklaşımlarını büyük Batılı devletlerin yanındaki yerini almak için ülke refahını arttırmak ve orduyu güçlendirmek gerektiğini ve geniş modernizasyon programlarını uyguladılar. Savaş yoluyla ulus inşa etmek, Rus-Japon Savaşı, Japonya’nın Tayvan ve Kore’deki Sömürge Projesi, Çin’deki Gayri Resmi İmparatorluk, Savaş mağlubiyeti ve İmparatorluğun Sonu başlıklarıyla Kurashige Tipton “Japonya: Meiji Restorasyonu” yazısıyla kitabın son bölümünü tamamlamaktadır.
İdare etme kabiliyeti, entelektüel ve kültürel kazanımlarının zirveleri potansiyel yönetimle mümkün iken mimari ve sanat, idarî ve hukuk, kültürel ve ekonomik değerler imparatorluklardan miras kalmışlardır. Asya coğrafyası özelinde Jim Masselos’ün hazırladığı “Asya'nın Büyük İmparatorları – Pasifik’ten Balkanlar'a Dünya Tarihine Damga Vuranlar” kitabı ele alınan yedi imparatorluk, Asya coğrafyasının günümüz sosyal varlığının, kurumsal ve ekonomik yapısını anlamak ve gelecek hakkında öngörüde bulunmak önemli fikirler verdiği, kanaatindeyim.
Kitabın Künyesi: Jim Masselos, Asya'nın Büyük İmparatorları – Pasifik’ten Balkanlar'a Dünya Tarihine Damga Vuranlar, çev. ed. Erkan Göksu, Kronik Yayınları, Asya Tarihi Dizisi, 1. Baskı Eylül 2021, 288 sayfa.
Yunus Özdemir
·
235 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.