Dissosiyatif trans bozukluğu bilinçlilik, kimlik ya da bellek durumunda tek
kez ya da episodik olan, belirli yörelere ve kültürlere özgü bozukluklardır.
Dissosiyatif trans yakın çevrede olup bitenlerin tam farkında olmamayı ya da
kişinin kontrolü dışındaymış gibi yaşanan kalıplaşmış sterereotipik, yani
yineleyici hareketleri ya da davranışları kapsar. İyelik transı, alışılagelmiş kişisel
kimlik duyumunun yerini yeni bir kimliğin almasıdır. Bir ruha, güce, Tanrı ya da
başka bir insana bağlanılır ve kalıplaşmış yineleyici, istemsiz davranışlar ya da
amnezi buna eşlik eder ve Asya bölgelerinde, yurdumuza kadar en sık görülen
dissosiyatif bozukluktur. Örnekleri arasında Malezya ve Endonezya’daki Amok,
Endonezya’daki Bebainan, Malezya’daki Latah, Kuzey Kutbundaki Pibloktoq,
Latin Amerika’daki Ataque de nervios ve Hindistan’daki Fakir’lik ile
yurdumuzda bazı tarikatların riyazet, dua, oruç ve tayinleri süreçlerinden sonra
ortaya çıkan durumlar vardır. Bir zamanların heykel yıkan Ticani bireyleri
çoğunlukla böyle bir durumdaydılar. Şimdilerde de bazı tarikatların zikir ayinleri
bu duruma yol açmaktadır. Bu dissosiyatif trans bozukluğu ortak kültürel ya da
dinsel uygulamaların genel kabul gören olağan bir parçası değildir. O kültürde
sadece bazı koşullarda, bazı bireylerde ortaya çıkmaktadır. Amok’ta olduğu gibi
kapatılarak tedavisi zorunlu hale gelebilir.