Merhaba arkadaşlar. Çocuk gelişimi veya okul öncesi çocuklara EĞİTİM konusunda herhangi bir branşta olanlara önereceğimiz, edebiyatımızın ilk örneklerinden birisini tanıtacağız. Aynı zamanda mail adresinizi göndererek kitabı benden her zaman olduğu gibi temin edebileceğinizi de hatırlatalım. Ahmet Mithat Efendi ile alakalı olabildiğince geniş, uzun ve tüm kitapları hakkında genel bir inceleme de bulunacak bu yazımızda. Evvela bunu söyleyerek başlamak istedim. Şimdi birkaç kitabını okuyacak belirli bir sırayla gideceğiz ama birkaç yıl sonra bir okur, yazarın kitaplarını merak edip geldiğinde sadece incelemeyle değil aynı zamanda Ahmet Mithat Efendi ile ilgili bir şeyler öğrensin, bizim de araştırmalarımız birkaç günle kalmasın uzun yıllara yayılsın diye çabalıyoruz. Yazarlarımız arasında daha fazla eseri olan birisi yok ve bu kadar çok kitap yazıp daha pek çok kitabı değil basılmak, günümüz Türkçesine bile çevrilmemiş birinin eserleri üzerine çalışma yapmak da haliyle epey zor oldu takdir edersiniz. 2022 yılı Kasım ayından beridir bir yandan bu projemle uğraşıp bir yandan da günlük hayatıma odaklanmaya çabaladığım için de burada ekleyeceğim genel bilgileri diğer incelemelerde de paylaşacağım. Paragraf düzeni ise sadece okunan kitabın anlatıldığı bölüm büyük harflerle kitabın adı iki kere yazılmak şeklinde olup, aradaki boşluğa yapılan kitap incelemesini içerecek, kalan kısımlar genel bilgi üzerine olacaktır.
ÇOCUK MELEKAT-I UZVİYE ve RUHİYESİ
Eser hakkında konuşmadan evvel Ahmet Mithat Efendi ve eserleri neden bu kadar çabuk unutuldu ya da unutturuldu ya da anılmıyor bunu sorarak başlamak istiyorum. Çünkü kendisi sansür döneminde olmasına rağmen elinde bir medya gücü tutuyor ve her alanda yazıyor. Yani bir insanın şöyle bir oturup düşünse aklına gelebileceği her konuda bir şeyler kaleme alıyor. Aslında bunun amacı sadece yazmak için yazmak değil, bir şeyleri başlatmak içindir. Bunu nasıl anlatabiliriz. Hepimiz insanız temelde ama bazı insanları ayıran özellik nedir? Kendilerine bir davayı amaç edinip o dava için mücadele etmeleridir. Ahmet Mithat’ın da bir davası vardır. O herkesin kalemine sarılmasını, eğitimini aldığı konuda eğitimci olmasını istemektedir. Ondan sonra gelenler onun gölgesinde kalıp anılmama korkusundan onun tersine, onun öğretilerinin aksine kalem oynatarak ayakta kalmaya çalışmışlardır. Şevket Rado’nun yıllar sonra bir Ahmet Mithat anlatısı ve Hüseyin Rahmi Gürpınar gibi onun anlatım tekniği ve çeşitliliğini kullanan dışında yıllar boyu kendisini anan olmuş mudur?
Üstelik bu kitapta da göreceğimiz üzere herkes bir roman ve hikaye furyasında gezerken, tiyatrolar dahi pek önemsenmez ve herkes Fransız özentiliği başta olmak üzere Yeşilçam senaryosu yazar gibi yazılar kaleme alırken her konuya eğilen Ahmet Mithat bu eseri de kaleme alınmıştır. Yalnızca hayal dünyası ve onun kahramanları değil gerçek hayatta da bireycilik ve onun etkilerini yaşatmak için mücadele vermiştir. Bu kitabında da psikoloji ve fizyoloji üzerine bir inceleme okuyoruz.
Kitabın yazılma sebebi de Ahmet Mithat’ın pek çok kitapta yazdığı gibi başka bir kitaptan esinlenerek bir yazı oluşturması. Bu kitabının kaynağı da Gabriel Compayre’nin Çocuğun Ahlak ve Zekaca İnbisatı kitabıdır. Bir alanda fikir edinip bir ürün ortaya koymakla hiçbir şey bilmeden bir şeyler saçmalamanın arasında ne kadar fark olduğunu bizlere öğretir burada yazar. Aynı zamanda çocukların muazzam dünyaları olduğu ve bu dünyanın da keşfedilmeye açık olduğu gerçeğini gözler önüne serer. Çocuğun yetiştirilmesine kadar ne varsa anlattığı bu eserinin en güzel yönü de ben bu kitabı okudum, bu da fikirlerim diye kaleme sarılmak yerine Batı temelli araştırmalarda psikolojidir, pedagojidir, kalıtımdır akla gelebilecek bu alanla ilgili hangi konular varsa bu konularda bilimsel olarak öne çıkanları örnek göstermesidir.
Eğitmenlerimiz çok daha iyi bilirlerdir ki okul çağında bir yumurcağı ne kadar susturup bastırmak gibi bir haksızlık onlara yaparsak, büyüdüklerinde de o kadar çekingen ve fikirsiz insanlar olurlar. Çocukları susturmak fikirleri ve geleceği susturmaktır diyor, hepimize iyi okumalar diliyorum..
ÇOCUK MELEKAT-I UZVİYE ve RUHİYESİ
Kitap incelemesi ardından devam ediyoruz. Evvela Ahmet Mithat Efendinin eserlerine ve neleri okuduk neleri okumadık bunları ayırdığımıza yönelik açıklamaları yapacağız. Bulabildiğimiz kitapları ve bunların neler olduğunu anlatacak, bulduklarımız üzerinden sıralı bir liste yaparak ilerlemeye çalışacağız. Aynı zamanda bu birkaç günlük - haftalık proje de değil. Yaklaşık 3 ila 5 yıl arasında düşündüğüm zaman dilimini kapsayarak son bulacak bir proje olacaktır. Hatta bu süreçte ve sonrasında bizlere yardımı dokunacak her türlü bilgiye de açık olduğumuzu belirtmek isterim.
Araştırma sürecinde bulduğumuz eserler neler oldu? Neleri sıraladık? Şöyle bir isim sırası şeklinde ilerlemenin en doğrusu olduğu kanısındayım ve burada büyük emek harcadığımı belirtmek isterim:
Acaib-i Alem
Ahmed Metin ve Şirzat
Alayın Kraliçesi - Alayın Kraliçesine Zeyl
Aleksandr Stradella
Altın Aşıkları
Amiral Bing
Arnavutlar Solyotlar
Avrupa’da Bir Cevelan
Ben Neyim?
Beşair
Beşir Fuad
Bir Acibe-i Saydiyye
Cellad
Cinli Han
Çengi
Çerkez Özdenler
Çingene
Çocuk Melekat-ı Uzviye ve Ruhiyesi
Dolaptan Temaşa
Durub-u Emsal-i Osmaniyye Hikamiyyatının Ahkamını Tasvir
Dünyaya İkinci Geliş yahut İstanbul’da Neler Olmuş
Dürdane Hanım
Demir Bey yahut İnkişaf-ı Esrar
Eski Mektublar
Esrar-ı Cinayat
Eyvah
Felatun Bey ile Rakım Efendi
Fenni Bir Roman yahut Amerika Doktorları
Gönüllü
Gürcü Kızı yahut İntikam
Hasan Mellah yahut Sır İçinde Esrar
Hayal ve Hakikat
Haydut Montari
Hayret
Henüz On Yedi Yaşında
Hilal-i Ahmer Cemiyet-i İnsaniyesinin Tarihi
Hikmet-i Peder
Hüseyin Fellah
İstibşar
Jön Türkler
Karı Koca Masalı
Karnaval
Kıssadan Hisse
Letaif-i Rivayat (İçerisinde 21 öykü vardır. Bazı öyküler farklı kitaplarda farklı isimlerle yayımlanmış olabileceğinden buna da değineceğiz ve o öyküleri de ekleyeceğim)
Suni’fi Zan
Gençlik
Esaret
Teehhül
Felsefe-i Zenan
Gönül
Mihnetkeşan
Firkat
Ölüm Allah’ın Emri
Bir Gerçek Hikaye
Bir Fitnekar
Nasib
Çifte İntikam
Para
Kısmetinde Olanın Kaşığında Çıkar
Diplomalı Kız
Dolabdan Temaşa
İki Hudutkar
Emanetçi Sıdkı
Cankurtaranlar
Ana Kız
Menfa
Mesail-i Muğlaka
Müdafa’a
Müşahedat
Nedamet mi – Heyhat
Niza’ı İlm-ü Din
Pariste Bir Türk
Rikalda yahut Amerika’da Vahşet Alemi
Seyyadane Bir Cevelan
Süleyman Musli
Şeytankaya Tılsımı
Şopenhavr’ın Hikmet-i Cedidesi
Taaffüf
Üss-i İnkılab ve Zübdetül Hakayık
Vah
Volter
Volter Yirmi Yaşında
Yeniçeriler
Yeryüzünde Bir Melek
Görüldüğü üzere bizim bulabildiklerimiz Ahmet Mithat kitaplığında yalnızca %15 civarında. Daha bunun yayımlanmayan, çeviri bekleyen, illa ki kaybolan veya yazar tarafından yazılıp da ona ait olduğu imzası olmadığı için anlaşılmayan gibi pek çok çeşidi var. Elimizden geleni de yapacağız bu konuda.
Şimdilik araştırdıklarımız ve bulduklarımız bu kadar. Birkaç yıl sonra yeniden bu çalışmalara döndüğümüzde hem yeniden araştırmamıza gerek kalmayacak hem de –umudum bu yönde- yeni bilgilerle harmanlamaya çalışacak ve eldeki Ahmet Mithat eserlerini güncellemeye çabalayacağız. Bu konuda kütüphaneci ve moderatör arkadaşlardan da ricam, bilmediği kitaplara lütfen dokunmasınlar. Bilhassa isimleri farklı diye kafalarına göre ayırma yapmasınlar bazı eserlere. ‘Geçmiş’ kısmından özellikle emek verip düzenlediğim eserlerde bunu rica ediyorum. Hayatımın 4’te 1’ini bu işe adadığım için bu şekilde konuşup hepinizden rica ediyorum.
Hepimize iyi okumalar dilerim..