Sufi Bilgin Herevî: Eş'arî Mezhebine Eleştirel Bir Bakış
HEREVÎ, Hâce Abdullah, Kur’an’ı tefsir ederken bid’atçı saydığı mezhepleri, özellikle Mu’tezile’yi ve Eş’ariler’i eleştirdi. Eleştirdiği ulemânın şikâyeti üzerine tutuklanarak hapsedildi.
HEREVÎ, Hâce Abdullah, 11. yüzyılda yaşamış bir sufi ve din bilginiydi. Eserleriyle kendisinden sonraki sufileri etkilemiştir. Soyu, sahâbeden Ebû Eyyûb el-Ensârî’ye dayanır. Hereviyye veya Ensariyye adlı bir tarikatın kurucusu olarak kabul edilir
Herevî, 425 (1033) yılında İsmâil Çiştî ile Nübâzân’a (Nübâdân) gitti. Burada kaldığı kırk gün içinde birçok âlimin katıldığı toplantılarda Harakānî’den öğrendiği tasavvuf anlayışını açıklayarak bu âlimleri derinden etkiledi. Semâ meclislerinde semâ yaptı. Bu sırada kendisine verilen pek çok hediyeden sadece eski bir seccadeyi Herat’a götürdü.
Herevî Herat’taki derslerinde şer‘î ilimlere ağırlık vermeye ve özellikle hadis okutmaya başladı. 430’da (1039) babası Ebû Mansûr Belh’te vefat etti. Herevî aynı yıl, Mu‘tezile ve Eş‘arî âlimleri tarafından Mücessime’den olmak ve şeriatın sınırlarını aşmakla suçlanarak Gazneli Sultan Mesud’a şikâyet edildi. Fakat Herevî tutumunun doğruluğu konusunda hükümdarı ikna ederek onun döneminde rahat bir hayat yaşadı. Herat’ta Gazneliler’in hâkimiyeti sona erip Selçuklu döneminin başlaması üzerine bazı kelâm ve fıkıh âlimleri sohbet meclislerini engelleyince Şekîvân’a gitmek zorunda kalan Herevî, bir süre sonra geri dönerek daha önce başladığı Kur’an tefsiri çalışmasına devam etti. Kur’an’ı tefsir ederken bid‘atçı saydığı mezhepleri, özellikle Mu‘tezile’yi ve Eş‘arîler’i eleştirdi; müteşâbih âyetleri te’vil edenlere şiddetle çattı. Eleştirdiği ulemânın şikâyeti üzerine 438 (1046) yılında tutuklanarak Herat yakınında bulunan Bûşenc’de hapsedildi. Ertesi yıl hapisten çıktıktan sonra Herat’a döndü ve Kur’an’ı yeni baştan tefsir etmeye girişti. Bu sırada her türlü maddî ihtiyacını karşılayan Şeyh Amû ölünce geçim sıkıntısı çekmeye başladı.
Müellif: TAHSİN YAZICI, SÜLEYMAN ULUDAĞ, S. (2005). HEREVÎ, Hâce Abdullah. TDV İslâm Ansiklopedisi. Cilt 17, Sayfa 186-189. islamansiklopedisi.org.tr/herevi-hace-abd...
·
77 görüntüleme
Herevi’ye Mücessime demelerinin sebebi, Allah’ın sıfatlarını olduğu gibi kabul etmesi ve Allah’ın zatıyla sıfatlarının bir olduğunu söylemesiydi.
- Herevi'nin selef itikadından ayrılan en önemli yönü, vahdet-i vücud inancını benimsemiş olmasıydı. Bu yüzden Eşariler onu Mücessime olarak suçladılar.
- Vahdet-i vücud inancını benimsemiş olması, Herevi'nin selef itikadından ayrılan en önemli yönüydü. Bu inanç, onun tasavvufi bir yazar olmasını sağladı.
- Eşariler, Herevi'nin selef itikadından ayrılan en önemli yönü olan vahdet-i vücud inancını reddettiler. Bu inanç, onlara göre tevhidi bozuyordu.
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.