Sadri Ertem
1929 yılında tefrika edilmiş, 1931 yılında ise kitap olarak basılmış bir kitap Çıkrıklar Durunca. Türk Edebiyatında ilk tezli roman olarak kabul ediliyormuş ve toplumsal gerçekçiliğin öncülerindenmiş. O zamana kadar genelde bireyler ve bireylerin menfi dertleri üzerinden ilerleyen edebiyat, Sadri Ertem'in romanın içine toplumsal sorunu ve bireyin değil grupların dertlerini sokmasıyla değişmiş. Tek tek bireylerin dertlerini değil belli bir toplumun, grupların dertlerini işleyen sosyal bir roman.
Kitap Bolu'ya bağlı Gerede'ye ait bir köyde geçiyor. Bir kadın bir gün peygamberlik iddiası ile uyanıyor. Bu sıralarda da sanayişleşme ve buna bağlı olarak gelişen çıkarcı ekonomi köylüleri zor duruma sokuyor. Köylü de sığınacak bir yer arıyor ve bu da din oluyor. Kendi kendilerine bir ütopya kurmaya başlıyorlar. Evet, vergi falan yok bu kurdukları düzende.
Kitap bana çok akıcı geldi. Özellikle yıllar geçmesine rağmen toplumda çoğu şeyin değişmediğini, toplumun hala aynı kaldığını gördüm. Kitap ne kadar kendi dönemini anlatsa da aslında günümüz toplumsal yapısını da anlatmaktadır. Hele bazı yerlerdeki tespitleri bana tıpkı şu anki gibi dedirtti.
Bir de "çıkrık" ne demektir? Bizim oralarda çıkrık diye eskiden evlerin tahtadan veya telden yapılan bahçe kapılarına veya bağ, ahır gibi yerlerin kapılarına çıkrık denir.
