Sosyal ilişkilere genel bakış
İşte buraya kadar anlatılanların tümü halk ile birlikte geçinmenin yollarını gösteren birtakım edebî kurallardır. Bu hususta derli-toplu kısa söz şudur:
Ölü olsun, diri olsun hiç kimseyi küçük görmemelisin yoksa helâk olursun. Çünkü küçük gördüğün kimse -bilmiyorsun belki de- senden hayırlıdır. Zira fâsık olsa da son nefesinde dönüş yapmış olabileceği gibi senin de onun durumuna düşmen muhtemeldir.
İnsanların dünyadaki durumlarını gözlerinde büyültme. Hiç kuşkusuz dünya ve içindekilerinin Allah katında değeri pek küçüktür. Dünya bağlılarını gözünde büyültürsen o zaman dünyayı büyültmüş olursun ve bunun neticesinde Allah'ın gözünden düşersin.
Onların dünyalıklarına kavuşmak için dinini fedâ etme, sonra gözlerinde küçülür dünyalıklarından da mahrum kalırsın. Mahrum kalmaman durumunda da daha düşüğü daha üstüne yeğlemiş olur, hem dinini hem dünyalığını yitirir, onların da dinî duyarlılıklarına set çekmiş olursun. Dünya bağlılarına düşmanlığını belli edecek tarzda cephe alma. Ancak dince çirkin bir tutum görürsen onların o kötü işlerine karşı dur. Allah'ın gadabına maruz kaldıkları, isyan edip azabına müstahak oldukları için kendilerine rahmet nazarıyla bak. Çünkü varacakları yer cehennemdir. Onlara sakın kin besleme.
Seni yüzüne karşı övmelerine ve sana karşı güleryüz göstermelerine önem verme. Çünkü samimi olmayabilirler. Hatta yüz kişi içinde bir samimiyi ararsan onu bile bulamayabilirsin.
Durumundan kendilerine yakınma, sonra Allah seni onlarla başbaşa bırakır da mahvolursun. Arkandan da yüzüne karşı davrandıkları gibi davranacaklarını bekleme, bu aldatan bir umuttur. Buna zaferyâb olman ne mümkün?!
Ellerindekilere göz dikme çabucak horlanırsın ve amacına da ulaşamazsın. İhtiyacın yok diye kendilerine karşı böbürlenme. Aksi takdirde büyüklenmenin cezası olarak bir gün Allah kendilerine muhtaç bırakabilir. Onlardan birine ihtiyacını ilettiğinde ihtiyacını görürse o kendisinden fayda görülen bir kardeştir demektir. İhtiyacını gidermezse onu kınama, sonra aşırı derecede sana düşman kesilir.
Kabul istidadı ve belirtileri görmediğin kimselere va'z etmekle oyalanma. Zira sözlerine kulak asmadıkları gibi sana düşman da kesilebilirler. Va'zin genel olsun, belli bir şahsı hedef almasın. Cemaatin sana iltifat ettiğini görürsen onları sana boyun eğdirdiği için Allah'a şükret, seni onlara muhtaç bırakmaması için Allah'a sığın.
Gıybetini ettiklerini duyduğunda veya bir kötülüklerini gördüğünde yahut hoşuna gitmeyen bir davranışlarıyla karşılaştığında kendilerini Allah'a havale et ve şerlerinden O'na sığın. Sakın öc almaya, misillemeye girişmeye kalkışma, zararı daha da artar, ömrünü boşa harcarsın. Cemaate: "Siz benim değerimi bilmediniz" deme. Şunu hatırından çıkarma: Sen saygıya layık olsaydın Allah onların gönüllerinde sana bir yer açardı. Çünkü kalplerin tasarrufu Allah'ın elindedir, sevdirten de O'dur sevdirtmeyen de.
Onların haklı davalarında iyi işiten, bâtıl iddialarına karşı da sağır ol, haklarını savun.
Halkın birçoğu ile sohbet etmekten kaçın. Çünkü onlar sürçmeleri dahi hoş karşılamaz, hataları bağışlamaz ve kabahatleri örtmezler, hurma çekirdeğinin bile hesabını sorarlar, kılı kırk yararlar, az-çok her şeye haset ederler. İnsaf beklerler ama insaf etmezler, hata ve unutkanlıkların hesabını sorarlar, affetmezler, koğuculukta dostları birbirlerine düşürürler. Bunların çoğuyla dostluk hüsran, kendileri ile ilişkiyi kesmek kurtuluştur.
Senden memnun olurlarsa güleryüz gösterirler. Sana kızarlarsa içleri kinle dolar. Ne kinlerinden emin olunur, ne de güleryüzlülüklerine güvenilir! Koyun postuna bürünmüş kurtlardır. Zanlarla hüküm verir, ardından işâretleşirler, hasetlerinden ötürü dostlarının felâketini umarlar. Kızıp öfkelendiklerinde yüzüne karşı haykırmak için birbirleriyle sohbet ederlerken tüm kusurlarını sayıp dökerler.
Bir evde veya bir yerde bir süre arkadaşlık ederek iyice denemediğin kişinin dostluğuna güvenme! Dostluk kuracağın kişiyi görevi başında iken, görevinden ayrıldığında, fakir ve zenginlik anlarında denemelisin veya birlikte yolculuk yapmalısın veya parasal konularda alış-verişte bulunmalısın veya sıkıntıya düşüp kendisine muhtaç olduğunda nasıl bir tutum izleyeceğini denemelisin. Bütün bu durumlarda seni memnun eden birini bulduğunda senden büyükse onu, kendine baba, küçükse oğul, dengin ise kardeş ediniver.
İşte halk sınıflarıyla geçinmenin edep ve kuralları özetle bunlardır.
Sayfa 490Kitabı okuyor
··
173 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.