.
Diyalektiğin en zorlu süjesi ve alanı, insanın bizzat kendisidir. İnsan, aynı anda diyalektiğin hem süjesi hem objesi hem de alanıdır. O, hem kendini kuşatan dünyada hem de kendisinin kuşattığı dünyada bir diyalektik sergiliyor. O yüzden “ İnsan, şeylerin diyalektik bakımından en zorlusudur. “ (Kehf, 54)
.