Öncelikle elimdeki kitabın baskısından ve Leakey'den bahsederek başlamak istiyorum yorumuma. Bildiğiniz üzere Leakey ailesi bu alanda çok üretken bilim insanları çıkarmış bir aile. Dilimize Güven Arsebük tarafından 1971 yılında çevrilen ve Türk Tarih Kurumu'dan çıkan İnsanın Ataları'nı L.S.B. Leakey yazmıştı, bu kitabı şu an bulmak çok zordur. Tarihinden ötürü de güncelliğini yitirdiği varsayılabilir. Richard E.'nin bu kitaptan başka Sinem Gül tarafından 1996'da çevrilen ve Varlık Yayınları'ndan çıkan İnsanın Kökeni kitabı var. Tıpkı İnsanın Ataları gibi, elimde tuttuğum Göl İnsanları da yazıldığı tarihten 18 yıl sonra 1997'de Füsun Baytok çevirisiyle dilimize kazandırıldıysa da (Bu çeviriye yine Sn. Güven Arsebük danışmanlık yapmıştır) artık ne yazık ki Göl İnsanları basılmamaktadır. Tübitak böyle kitapları yayınlamayı bıraktığından tıpkı diğer pek çok bilim kitabı gibi bu da mazide kalmıştır. Bu kitabın kendisi gibi kitapta gördüğümüz dikişli cilt de mazide kaldı diyebiliriz. "Bizi insan yapan avcılık ya da toplayıcılık değil, paylaşmadır." (s.108) Kitabın çok fazla ezber bozucu bilgiye sahip olduğunu söyleyebilirim. Bu özelliğiyle belki de çok satan, daha yeni tarihli Sapiens'teki pek çok iddianın tersi bu kitapta bulunmaktadır. Oldukça da inandırıcı ve halen çürütülmemiş delillerle üstelik. Bunlardan mesela en çok dikkatimi çeken, insanın toplayıcı-avcı dönemde o kadar da saldırgan olduğunu düşünmemesidir yazarın. Bizim onları saldırgan varsaymamızı sağlayan bütün delilleri tek tek çürütmektedir. Özellikle sanatlarında savaş ve katliamlara yer vermemiş olmaları, bunların daha geç bir dönemde tarımın ortaya çıkmasıyla başlamış olması benim için son derece inandırıcı ve ikna edici bir delil. Hakikaten de düşünsenize hiç insan katliamı yapılan bir duvar çizimi geliyor mu aklınıza? Zira Sapiens'te Harari katliamların, savaşın, eşitsizliğin tüm suçunu kapitalizme değil Homo Sapiens'in genlerine yıkarak Kapitalizm için bir arınma kitabı yazdığından* bu kitabın da onun hemen ardından okunması Harari'nin manipülasyonlarını ortaya çıkaracaktır. Konuyu alanında uzmanların tartışmasına bırakıyorum. "O halde buradaki sav, hem gelişkin primatlarda hem de insanlarda zekanın evriminde, toplumsal yaşamın baskılarının lokomotif rolü oynadığıdır." (s.155) Kitapta insanın yalnızca genetik mirası değil, kültürel ve sosyal ilişkilerinin de gelişiminde ne kadar önem taşıdığını çok güzel örneklerle açıklıyor yazar. Kullanılan aletlerdeki gelişim ile beyin hacmindeki gelişim arasındaki uçurum, zekanın yalnızca sopa kullanmayla gelişmediğini başka faktörlerin de olduğunu anlatıyor bize. Şimdi bizlerin toplumsal yönümüzün (şempanzelerin de tabi) zekamız üzerinde çok büyük bir etki sahibi olduğunu göstermektedir. "Ama ilkel bir kabın, yani ilk torbanın icadı hominidlerin geçim ekolojisini yiyecek paylaşma ekonomisine dönüştürmüştür." (s.115) Kitapta ayrıca fosilleri bulmanın, toplamanın, incelemenin zorlukları da uzun olarak anlatılmış. Bu mesleğin ne kadar zor olduğunu, yanıltıcı bulgulara ulaşma riskinin ne kadar fazla olduğunu da görmüş bulunuyoruz. Ayrıca ne kadar büyük bir öğrenme aşkı gerektiğini de... Çağdaş toplumların incelenmesinin de bizim için geçmişin izlerini sürmekte ne kadar çok ipucu sağlayacağını da göstermiş yazar. Bu yöntemle pek çok ilkel yaşam süren avcı toplayıcı kabile üzerinde incelemeler de yapmış. Onlardan öğrendikleri ile geçmişin izini sürmüş... "Yani dayanıklı olanlar sürüklenerek mağaralarda toplanmış, zayıf olanlar da ya dağılıp gitmiş ya da mağaradaki kemik ve taş bileşiminin bir parçası olamadan yenmişlerdi. Mağaralar hominidlerce hiç değilse bile çok ender barınak olarak kullanılmıştır." (s.75) Mağara insanının aslında mağarada yaşamadığını, kemiklerin çoğu defa mağaraya doğal güçler tarafından sürüklendiğini; ilkel insanların zannettiğimiz kadar aptal olmadıklarını, tüylerimizi neden kaybettiğimizi, alet kullanmanın ya da konuşmanın yalnızca bize ait olduğu yönündeki yanılgılarımızın geçersizliğini... Daha pek çok ezber bozucu bilgiyi bulabilirsiniz bu dopdolu kitapta! Birkaç bölüme eklenen siyah beyaz resimlerle ve düşülen dipnotlarla anlatılan konular daha öğretici olması açısından desteklenmiş. Artık bulması zor bir kitap olsa da, muhakkak okunması gereken ezber bozucu bir kitap olduğunu söylemek istiyorum. Turkana gölü kıyısında kemikleri incelerken hayal edin kendinizi, büyük bir hikayenin kırıntılarını takip etmektesinizdir... Göl insanları, bizleriz.

Göl İnsanlarıRichard Leakey · Tübitak Yayınları · 199846 okunma

52 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.