Müslümanlar, Moğol saldırılarını ve Birinci Dünya Savaşını bir kenara koyarsak, tarihin hiçbir döneminde bu kadar savrulmamışlar, kendi yerel ve böl-
gesel sorunlarını çözmede hiç bu kadar çaresiz kalmamışlar, hiç bu kadar karmaşa ve şiddet batağına saplanmamışlardır. Hakikat tekelcilerinin İslam dünyasına hâlihazırda ödettikleri faturalar tarihin hiçbir döneminde bu kadar ağır olmamıştır.