Karanlık ortaçağ Müslümanlar olarak bizim ortaçağımız degil. Müslümanlık da aydınlanmacı anlayışın karşı çıktığı tahrif edilmiş Hristiyanlıkla bir değil. Böyleyken İslâm'ın şu veya bu alanda hayata müdahil kılınması gayretine "ortaçağ zihniyeti", "ortaçağ karanlığına dönmek" diye karşı çıkılması, dehşetli bir aydın cehaletine yahut aydın karanlığına işaret ediyor.