Dedüksiyon: Prensipten sonuca geçmemize yarayan akı! yü rütmedir. Başka ifade ile, prensip olarak alman öncüllerden sonu cun zorunlu olarak çıkarılmasına yarayan akıl yürütmeye denir. Mi sâl:
Bütün insanlar akıllıdır.
Ahmet insandır, Ahmet akıllıdır.
Dedüksiyonun, vasıtasız ve vasıtalı şekilleri vardır. Vasıtasız şekilleri, akis ve karşıolumdut; vasıtalı şekilleri ise. kıyas ile mate matik dedüksiyondur.
Endüksiyon: Zihni özel hallerden umumî hale veya olaylardan kanuna yükselten akıl yürütmeye endüksiyon denir. Endüksiyonun, formel ve gerçek diye adlandırılan iki şekli vardır. Aristo’nun orta ya koyduğu formel endüksiyonda bir cismin bütün fertleri hakkın da ayrı ayn verilen hüküm, cins hakkında ileri sürülmektedir. Mi sâl:
Venüs, Mars ve Dünya... gezegen yıldızlardır, Venüs, Mars ve Dünya... elips çizerler.
Gezegen yıldızlar elips çizerler.