Hayvan tarzı yaşayış ve hayvan tarzı yaşayıştan daha kötü bir tarzda yaşayış mı, yoksa ölmek mi tercih edilmelidir? İnsan son günlerinin faziletli hayat tarzına ve felsefeye uygun olmasından ümidini kesince ve son günlerinin sonuna doğru, ancak, hayyani bir hayat tarzı veya hayvandan daha kötü olan bir hayat sürdüğü zaman yaşayabileceğini kestirince, böyle bir yaşam yaşaması ve onu tercih etmesi mi gerekir, yoksa ölmeyi mi uygun görmelidir? Eğer o, iffetli veya yiğit olmaya veya ba şka bir fazilete sahip olmaya muhtaçsa, bu fazilet ve bu iffet (itidal) ve bu yiğitlik gerçekten bir fazilet ve iffet ya da yiğitlik değil de, ancak öyle olduğuna inanılmışsa insan bunun üzerine hayatı mı tercih etmelidir, yoksa ölümü mü tercih etmek mecburiyetindedir? Bunları iki kitabında incelemiştir: Birincisi "Sokratın Atinalıları Protestosu" ve ikincisi "Phaidon"7 olarak bilinen kitabıdır.
İnsanın ölümü böyle bir hayata tercih etmesi gerektiğini ve böyle bir hayatın insanı iki durumdan birine sikükleyeceğini açıkladı: Ya yalnız hayvan faaliyetlerinin yapılacağı durum veya hayvani olandan daha kötü diğer faaliyetlerin yapılacağı durum. Çünkü en olgun hayvanlık olarak bu hayvanlığa sahip ve bu hayvanlığın en olgun faaliyetlerini icra eden insan olmak ile onun ölmüş olduğu, hayvana ve onun şekline intikal ettiğinin farzedilmesi arasında hiçbir fark yoktur. Öyleyse, bir balık gibi hareket eden insan8 ile insan şeklinde bir balık arasında hiçbir fark yoktur. Onun fazileti, yalnız şeklinin insan şekli olması ve tam bir balık gibi hareket etmesi vakasıdır. Bunun ile şeklinin bir balık şekli gibi olması, bir balık gibi hareket etmesi ve bununla beraber hareketlerini bir insanınki gibi iyi düşünmesi arasında da hiçbir fark yoktur. Zira bütün bunlarda, kendisiyle o hayvanın faaliyetini iyice icra ettiği insan düşüncesine benzer öyle bir dü şüncesinden başka insanlığa sahip değildir. Eflatun, insan ne kadar hayvanca eylemde bulunursa, onun insan olmaktan o kadar uzak oldu ğunu açıkladı. Bu hayvanın faaliyetleri, bu gibi faaliyetler bir insan düşüncesi ile hayvan şeklini haiz olan bir canlı cisimden meydana gelmişse, bu gibi faaliyetler o hayvandan meydana gelebilen en olgun faaliyetlerden olup ba şka birşey değildir. (Canlı cisim) o hayvanın faaliyetlerini ne kadar olgun ve tesirli şekilde yaparsa insan olmaktan o kadar uzak olur.
Bunun için araştırmayan kimsenin hayatı ve zamanının her hangi bir insanınki olmadığını ve Sokrat'ın yaptığı gibi ölmeye ve ölümü hayata tercih etmeye aldırış etmemesi gerektiğini gördü. Zira, o (Sokrat) yanlış fikirleri tasdik etmek ve aşağı bir hayat tarzını yaşamaktan başka şekilde hayat sürdürmeyeceğini bilince, ölümü hayata tercih etmiştir. Bu açıkca ortaya koymaktadır ki, insan bu şehirlilerin ve milletlerin veya onları temsil edenlerin fikirlerine ve hayat tarzlarına iştirak edince, onun hayatı bir insan hayatı olmayacaktır; ve eğer onların yolundan ayrılmak ve onlardan ayrı bulunmak ister ve olgunluğu elde etmeyi ararsa o bedbaht bir hayat sürecektir. O istedi ğini elde etmekten uzaktır. Zira zorunlu olarak iki durumdan biriyle karşı karşıya kalacaktır; Ya ölüm, ya olgunluktan mahrumiyet.
7 Farabi, el—cem beyn... 98, 99, nefsin ölümsüzlüğüne işaret eder
8 Bk: Aristotle, Historia Animalium II. 13, 505 a 28"
·
20 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.