Eski bir imparatorluğun çürümesi, hürriyet ve istiklal isteyen Mustafa Kemal'ler kuşağında, devrim düşünce ve pratiğini beslemiştir. Osmanlı devletini adım adım çöküşe götüren her olay, köhnemiş bir sistemi kurtarmak diye bir çözüm bulunmadığını göstermiş ve Cumhuriyet Devrimine yönelişi güçlendirmiştir.
Mustafa Kemal, daha askeri öğrencilik yıllarında, gece sabahlara kadar "devlete karşı halk isyanı" hayalleri kurar. İhtilalci Mustafa Kemal, gizli cemiyetlere girer, tutuklu kalır.
1906 yılında Selanik'te arkadaşlarına çağrısı şöyledir:
"Kahredici bir istibdada karşı ancak ihtilal ile cevap vermek ve köhneleşmiş olan çürük idareyi yıkmak, milleti hakim kılmak, kısacası vatanı kurtarmak için sizi vazifeye davet ediyorum!"
1918 yılında Karlsbad'da okuduğu kitaplardan birinden aldığı şu not, onun dünyaya bakışını da yansıtmaktadır:
"Tutucular, nehrin suyunu elleri içinde tutmak isterler, onların parmaklarında bir parça çamurdan başka bir şey kalmaz.”