Madde ile nebat, nebat ile hayvan ve hayvan ile insan arasındaki basitlik mürekkeplik şeklinde bir derece farkı değil, tam mânâsı ile, bir mâhiyet farkı vardır. Maddeye nisbetle nebat daha hür, daha muhtar olduğu gibi, nebata nisbetle hayvan ve hayvana nisbetle de insan çok daha hür, çok daha muhtar değil midir? Hele, bir kemmiyet olan maddeden, şuur, irade ve zekâ gibi keyfiyete nasıl geçilir, nasıl yükselinir?.. Materyalistlerin bu sorulara verdikleri cevap, kendilerini dahi tatmin etmekten çok uzaktır.