MESNEVİ'DE ULÛHİYYET TASAVVURU - pdf indirme linki
academia.edu/115465362/MESNE...
Mevlâna’nın kendisi gibi, eserindeki üslubu da müstesnadır. Bu eserin asırlardır cazibe merkezi olmayı sürdürmesi ilham aldığı Kur’an’ın “manevi bir tefsiri” olmasındandır.
Mesnevi sembolik bir dile sahiptir ve Mevlâna, Allah’ı ‘’aşk şeriatı’’na göre anlatmaktadır. Mevlâna’ya göre bu dilden istifade etmek, kişinin niyetine bağlıdır. Müellif bunu, ‘’Mesnevi’nin sözlerindeki suret, surete kapılanı azdırır, yolunu kaybettirir; manâya bakan kişiye de yol gösterir, doğru yolu buldurur’’ diyerek ifade etmiştir. Biz de bu uyarıyı dikkate alarak çalışmamızda, Mevlâna’nın hikmet ve irfan bahçesinden “marifetullah gülleri” derme niyetindeyiz.
Mesnevi’deki Allah tasavvuruna, Mevlâna’nın üslubunu yansıtan bir kıssa ile başlamak uygun olacaktır.
Musa (a.s) yolda bir çoban gördü. Çoban, “Ey kerem sahibi Allah! Neredesin ki sana kul, kurban olayım. Çarığını dikeyim, saçını tarayayım. Elbiseni yıkayayım, bitlerini kırayım.. Ulu Allah, sana süt ikram edeyim. Elceğizini öpeyim, ayacığını ovayım. Uyuma vaktin gelince yerceğizini silip süpüreyim. Bütün keçilerim sana kurban olsun. Bütün nağmelerim, senin yâdınladır Allah’ım!” diye söylenip duruyordu.
Hz. Musa bu adama, “Kiminle konuşuyorsun?” diye sordu. Çoban, “Bizi yaratanla, bu yeri - göğü halk edenle” diye cevap verdi.
Musa peygamber “Vah vah, sen daha Müslüman olmadan kâfir oldun. Bu ne saçma söz! Küfrünün kokusu dünyayı tuttu’’ dedi.
‘’Çarık, dolak, ancak sana yaraşır. Allah’ın sıfatlarında cisim sahibi olmak ve ihtiyaç var mı? Büyüyüp gelişmekte olan süt içer. Ayağa muhtaç olan çarık giyer…’’
“Doğmaz, doğurmaz” vasfı, O’na lâyıktır. Babayı da halk eden O, oğlu da. Doğma, cisim olanın vasfıdır. Doğan, kevn ü fesat âlemindendir, aşağılıktır, sonradan olmadır.”
Çoban, “Ya Musa ağzımı bağladın, pişmanlıktan canımı yaktın!” dedi; Elbisesini yırtıp yana yana, bir ah çekti, başını alıp çöle doğru yola düştü.’’
Musa (a.s)’ın çobana yaptığı bu uyarılardan sonra, -Mevlâna’nın ifadesi ile- Allah (c.c) Musa’ya darıldı.
Allah’tan şöyle vahiy geldi: “Kulumuzu bizden ayırdın. Sen ulaştırmaya mı geldin, yoksa ayırmaya mı?
Kadir oldukça ayrılığa ayak basma. Bence en hoşlanılmayan şey ayrılıktır. Ben, herkese bir huy, herkese bir çeşit ıstılah verdim.
Ona medih olan söz, sana zemdir; ona göre baldır, sana göre zehir!
‘’Bizse temizden de münezzehiz, pisten de. Ağırlıktan da arıyız, çeviklik ve titizlikten de!
“Kullara ibadet edin diye emrettimse bir kâr, bir fayda elde edeyim diye değil, kullara ihsanlarda bulunayım diye.
“Onların beni tespih etmeleriyle münezzeh, mukaddes olmam. Bu tespih incilerini saymakla kendileri temizlenirler.
“Biz; dile, söze bakmayız; gönle, hale bakarız. Çünkü gönül cevherdir.. söz söylemekse araz. Bu yüzden araz, âriyettir, maksat cevherdir. ..Yıkık köyden haraç, âşar alınmaz.
“Hatalı söz söylerse bile ona hatalı deme. Kanına bulanıp şehit olursa yıkamaya kalkışma. Şehitlere kan, sudan yeğdir. Bu yanlış sözde yüzlerce doğrudan yeğ!
“Kâbenin içinde kıbleden eser yoktur, dalgıcın ayağında dolak olmazsa ne gam!
“Yürü, sarhoşlardan kılavuzluk arama. Elbisesi paramparça olana yamadan bahsetme.”
Mevlâna’nın bu ifadeleriyle Allah’a teşbih ve tecsimi isnad ettiği düşünülemez. O ehl-i sünnet alimlerinin kabul ettikleri Kur’an ve Sünnetin Tevhidle ilgili dayandırılan tenzih prensibine bağlıdır. Allah’ı eksik ve kusurlardan beri kılma anlamındaki tenzihi şu ifadelerinde açıkca görmek mümkündür: “O paktır; Sübhan, onun vasfıdır. O, batınî şeylerden de müstağnidir, zâhiri şeylerden de. Ondaki her türlü av, her çeşit ikram ve ihsan o padişahın kulları içindir.” Onun bu lafızlarla aradığı, eserden müessire, delilden medlule, isimden müsemmaya, eşyadan hakikata giden yola dikkat çekmektir. Şu ifadesinde bu çaba açıkca görülür: “Medlulü olmayan bir delalet edici hiç gördün mü? Yol olmadıkça katiyen gül de olmaz. Hakikatı olmayan bir adı hiç gördün mü; yahut Kâf ve Lâm harflerinden gül topladın mı? Mademki ismi okudun; var, müsemmayı da ara.” Bu girişten sonra Mesnevideki Allah tasavvuruna geçebiliriz.
25 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.