Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanması ve bu süreçte Osmanlı azınlıklarının rolü konusunda çeşitli çalışmalar yapmış olan tarihçi Salahi Ramadan Sonyel, Pontus Milli Kongresi Başkanı Constantinides'in 1918 Kasım'ında hazırladığı bir memorandumda, Pontus bölgesinin Batum'dan Sinop'a kadar olan bir bölgeyi kapsadığını ve bu bölgedeki toplam 3.500.000 kişinin 2.000.000'unun Rum olduğunu iddia ettiğini yazmaktadır, 166 Gerçi aynı Constantinides yukarıda bahsedildiği gibi bu notundan yaklaşık altı ay sonra Pontus diye adlandırdığı bölgede 700.000 kadar Rum'un yaşadığını iddia etmişti. 2.000.000 rakamının çok abartılı olduğunu İngiliz asker ve diplomatlar da kabul etmişlerdi. Sonyel, o zamanlar İngiliz Dışişleri Bakanlığı'nda çalışan sonranın ünlü tarihçisi Arnold J. Toynbee'den şu alıntıyı yapmaktadır: "Bu muhtırada ortaya konulan istatistikler ve sınırlar fantastiktir ("The statistics and frontiers put forward in this memorandum are fantastic…") ve Yunan Hükümeti'nin resmi rakamları bile Trabzon ve Sivas'taki toplam Rum nüfusunu 450.000 olarak vermektedir. Bu bile çok büyük bir rakam… Bu muhtıra bölgede Rumların çoğunluk olduğu meselesinde yanılmaktadır ve bu bölgeden Rumlar'ın çoğunluk olacağı bir devlet yaratılamaz." Constantinides'in 1919 Mayıs'ında Amerikan Dışişleri Bakanı Robert Lansing'e gönderdiği yukanda da değinilen mektuba, Trabzon metropoliti Hrisanthos'un kendi imzası bulunan bir memorandum eklenmişti. 2 Mayıs 1919 tarihini taşıyan bu memorandumda, Pontus bölgesinin Trabzon vilayeti ile Sinop, Karahisar ve Amasya sancaklarını içerdiği iddiası yazılıydı. Hrisanthos, bu bölgede 600.000'den fazla Rum'un meskûn olduğunu iddia ediyordu. Ancak, Trabzon metropoliti bu rakama on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren Kafkaslar'a ve Rusya'ya "kötü Türk idaresinden kaçmak için" göç etmiş bulunan yaklaşık 250.000 Rum'un da dâhil edilmesi gerektiğini belirtmişti. Yani Hrisanthos toplamda 850. 000 rakamına ulaşmıştı. Memorandumun devamında bu rakama nasıl ulaştığını anlatmaktadır. "1908 yılına ait Trabzon Vilayeti Salnamesi sadece Trabzon Vilayeti'ndeki Rum nüfusunu 500.000 olarak vermektedir." Yani, Trabzon metropoliti 1908 yılı itibariyle en az 500.000 Rum olmalıdır diye iddia etmektedir. Ancak, bu iddiasına dayanak olarak gösterdiği 1908 yılına ait resmi bir Trabzon Vilayeti salnamesi bulunmamaktadır. İddia ettiği rakamlara başka bir dayanak olarak Hrisanthos, 1912 Osmanlı parlamento seçimlerinde Kamil Paşa hükümetinin Patrikhane ile anlaşarak Trabzon sancağı için üç, Samsun sancağı için iki ve Karahisar ve Sinop sancakları için birer milletvekilliğini bu bölge Rumlar için tahsis ettiğini iddia etmektedir. Hrisanthos, Osmanlı seçim sistemine göre her 100.000 kişi için bir milletvekilliği düştüğünü söyleyerek, böylece toplamda yedi milletvekilliği olduğu için bu dört sancağın toplamında 700.000 Rum'un bulunması gerektiğini iddia etmiştir. Ancak, Hrisanthos'un bu hesabı pek de geçerli değildir. 1876 Kanuni Esasisi, Mebusan Meclisi'ne her elli bin erkek nüfustan bir kişinin seçilmesini öngörmekteydi. Ancak 1876 seçimleri bu madde gereğince değil de 28 Ekim 1876 tarihinde çıkarılan geçici bir talimata göre yapılmıştı. Bu seçimlerde, Mebusan Meclisi'ne 80'i Müslim 50'si gayrimüslim olarak 130 milletvekilinin girmesi öngörülmüştü. Daha sonra, 1908 seçimlerinin nasıl yapılacağına dair bir yasa tasarısı 3 Ağustos 1908'de yürürlüğe girmişti. Buna göre her 50.000 erkek nüfus için bir milletvekilinin seçilmesi öngörülmüştü. Eğer bir bölgede erkek nüfus 50.000'den az ise o bölge yine bir milletvekili çıkaracaktı. Bir bölgenin erkek nüfusu 50.000 ile 125.000 ise iki, 125.000 ile 175.000 arası ise o bölge üç milletvekili çıkaracaktı. Aynca yasaya göre her sancak bir seçim bölgesi olarak düşünülmüştü. 1908 seçimleri sancak esasına göre yapıldığı için seçimler neticesinde Mebusan Meclisi'ne toplam 223 milletvekili gitmesi gerekirken 281 kişi seçilmişti. 1908 seçim sonuçlarına göre, Trabzon sancağından dört Müslüman bir Rum mebus İstanbul'a gönderilmişti. Fevzi Demir, 1908 seçimlerinin sonuçlarını değerlendirirken 121 sancaktan 281 mebusun seçildiğini ve bunlara ara seçimlerde gelen 42 mebus eklendiğinde parlamentoda toplam 323 mebusun bulunduğunu yazmaktadır. Bu mebuslardan 274'ü Müslüman ve 25'i Rum'dur. Geri kalanlar da diğer azınlıklardan müteşekkildir. 1906/7 Osmanlı nüfus sayımına göre belirlenen imparatorluktaki erkek nüfus göz önüne alındığında Müslümanlar'ın yaklaşık her 35.000 erkeğe bir mebus çıkardıkları Rumlar'ın ise yaklaşık 71.000 erkeğe bir mebus çıkardıkları görülmektedir.
Sayfa 48 - Türk Tarih Kurumu YayınlarıKitabı okudu
·
60 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.