Önsöz
Haz ve Günah: Bir Tanpınar Yorumu Tanpınar şiir, roman ve hikayelerinin gerisindeki estetik bilincin niteliği ve Tanpınar estetiğinin bir dil sanatı olarak edebiyatta görünüşü hakkındadır. Tarihe, felsefeye, mitolojiye, psikolojiye, Doğu ve Batı edebiyatlarına ilişkin okumalardan gelen Tanpınar kültürü, hem eserlerinin anlam ve kaynak evrenini genişletmiş, hem de bütün eserlerini dilin estetik karakteri bağlamında şekillendirmiştir. Bu yüzden Tanpınar'ın dili ütopik bir dildir. Ütopik dille, dilsel sanat türlerinin, gerçekte dilin estetiği amacıyla düzenlendiği ve bildiğimiz ütopya kavramının, sadece estetize dili hedeflediği veya dilin yüksek estetik karakterinin bizatihi ütopya olduğu anlamı kastedilmektedir. Haz ve Günah: Bir Tanpınar Yorumu Tanpınar sanatkarlığına ilişkin birçok sorunun temelinde 'dilden bir ütopya/ütopya dil' kurmak çabasının varlığını iddia ediyor. O zaman incelemenin merkezi temasının, Tanpınar'ın dilini estetik ve ütopik kılan teknikler ve öznenin estetik duyarlığı olduğu söylenebilir İncelememizde yer yer Tanpınar şiirlerini ama daha çok
roman ve hikayelerini kullandık. Onun şiirleri ile roman ve hikayeleri arasında dil bakımından yakınlık olmakla beraber, şiirlerin, şiir sanatının doğası gereği ayrı bir incelemeye tabi tutulması gerekir.
Bugüne kadar Tanpınar'ın eserleri hakkında hazırlanan birçok inceleme, modern edebiyatın genel alışkanlığının bir örneği olarak, sosyoloji ağırlıklıdır. Hayatının merkezine sanatı ve edebiyatı ve doğal olarak dili koyan bir estet'in eserleri, ilgili türlerin dilini merkeze alan bir bakış açısıyla incelenmeliydi. Bu yüzden Tanpınar sanatının merkezindeki estetik kendilik bilinci ile dili arasında samimi bir ilişki vardır. Estetik kendilik sorunu, doğal olarak toplumsal alanlara da açılmakta ve bu noktada, Tanpınar hakkında yazanların, çok kulandığı tarihsel, toplumsal ve kültürel izlekler ortaya çıkmaktadır. Çünkü kendiliğe ilişkin sorgulamanın edebi eserlerdeki formu uzlaşılmış bir sistem olarak dildir.
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın edebi eserleri bir ütopyanın kuruluş ve bozuluş aşamaları etrafında düzenlendiğinden, Tanpınar dili de bu ütopyanın konumuna bağlı olarak biçim değiştirmiştir. İncelemenin "bütünlük" formuna ilişkin kısmında Tanpınar ütopyasının nasıl görünür kılındığı anlaşılmaya çalışılmıştır. Bütünlük idealinin kuruluş ve dağılış aşamalarındaki temel duygusal durumların adları olarak "haz ve günah" kavramları ve bu iki kavramın hangi öğeler aracılığıyla görünür kılındığı, incelemenin üçüncü kısmının içeriğidir.
Yorumcu ile incelemeye konu olan eser/ler arasında gidip gelen her edebiyat incelemesi, metnin içermediklerini söylemek gibi bir riski de taşır. Kaldı ki edebiyat sanatının sonuçta bir dil birliği oluşu ve dilin anlam çokluğuna uygun doğası, sözü edilen ihtimali meşru kılmaktadır. Tanpınar gibi Türk çe'nin en güçlü romancılarından birisi hakkındaki bu çalışma da "aşırı yorum" ihtimalini içermektedir.
İncelemenin son bölümünde, Ahmet Hamdi Tanpınar'ın hem bireysel hem de toplumsal alanlara yönelik projelerinin/projesinin nasıl iflas ettiğini ve bu iflasın Tanpınar sanatına nasıl yansıdığını göstermeye çalıştık. Böylece Tanpınar estetiği hakkındaki bir inceleme trajik bir 'iflas'ın hikayesine evrildi.
Şüphesiz hiçbir edebi eserin anlamı tamamlanmış değildir. Tanpınar'ın edebi eserleri de birçok kimse tarafından yorumlanmış ve bundan sonra da yorumlanacaktır. Haz ve Günah: Bir Tanpınar Yorumu Tanpınar sanatkarlığının anlaşılması konusunda ancak bir katkı olabilir.
İncelemenin hazırlanması sırasında fakültedeki bir yığın lüzumsuz işi yürüterek çalışmaya zaman ayırmamı sağlayan Dr. Öznur Özdarıcı'ya, İngilizce çevirileri yapan Melek Aydoğan' a ve yazmak konusundaki teşvik edici sözleri için Nevin
Sert'e teşekkür ederim.
Bu incelemenin yayını konusunda asıl çabayı İsmail Sert göstermiştir. Eğer bana kalsaydı bu inceleme, birkaç sene daha bir kenarda beklerdi. İsmail Sert, taslak metni sabırla okuyarak düzeltmiş, dil konusundaki hassasiyetiyle birçok yanlışa dikkat çekmiş ve yayımlanması konusunda ısrarcı olmuştur. Kendisine özellikle teşekkür ederim.
Ankara
1 9 Şubat 2012
Kapı Yayınları - 1. Basım: Mart 2012
·
72 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.