Önce, Ermeni diasporası ve bazı ülkeler tarafından Soykırım Günü kabul edilen 24 Nisan 1915 tarihi konusunda Ermeni meselesine aşina olmayanların düştükleri bir hataya, o günün tehcir tarihi zannedilmesi yanlışına işaret etmem gerekiyor. 24 Nisan 1915, o sene giderek artan Ermeni olaylarının önlenebilmesi için, Dahiliye Nazırı Talât Bey'in (iki sene sonrasının Talât Paşa'sı) bazı valiliklere ve mutasarrıflıklara telgrafla gönderdiği talimat gereği, bugün hâlâ tartışılan sert tedbirlerin alındığı tarihtir. Tehcirin dayanağı olan kanun ise o gün değil, aynı senenin 27 Mayıs'ında çıkartılmıştır. 24 Nisan tedbirlerinin sebebi, o tarihten beş ay önce dünya savaşına girmiş olan Osmanlı İmparatorluğu'nun özellikle doğu vilâyetlerinde önceden zaten vârolan ve devam eden Ermeni ayaklanmasının daha da yayılması ve kanlı bir hâl almış olmasıydı. Van, Ermeniler'in eline geçmiş ve isyan diğer vilâyetlerde daha geniş şekilde hissedilir olmuştu. Müslüman halk katliama uğruyor, Ermeni komiteleri ayaklanmanın genişlemesi ve bağımsızlık için Rus ordusunun ilerlemesini bekliyordu. Osmanlı hükümeti, isyana karşı 24 Nisan 1915 öncesinde de çeşitli tedbirler almış ama bu tedbirlerin bir faydası görülmemişti. İktidardaki İttihat ve Terakki Partisi'nin liderleri İstanbul'daki Ermeni politikacılarla ve Ermeni Patrikhanesi'nin yetkilileri ile art arda toplantılar yapıyor, isyana ve Müslüman halka karşı saldırılara nihayet verilmemesi hâlinde çok daha sert tedbirlerin alınacağını ifade ediyorlardı fakat yapılan ihtarlar sonuç vermiyordu. Tedbirlerin pek bir işe yaramaması ve isyanın yayılarak devam etmesi üzerine, Başkumandan Vekili ve Harbiye Nazırı Enver Paşa, hükümetten istenen neticeyi elde etmeye yarayacak başka tedbirlerin alınmasını istedi. 24 Nisan (Rümi tarihle 11 Nisan) talimatı, başkumandan vekilinin bu talebi üzerine Harbiye ve Dahiliye Nezaretleri arasında yapılan görüşmelerden sonra hazırlandı ve derhal uygulandı. Vilâyetlere ve mutasarrıflıklara gönderilen talimat uyarınca Ermeniler'in siyasi faaliyetleri durduruluyor, başta Hınçak ve Taşnak olmak üzere Ermeniler'e ait partilerle komitelerin büroları kapatılıyor, buralardaki bütün evraka el konuyor, parti ve komite liderleri ile tehlikeli görülen Ermeniler tevkif edilerek bulundukları yerlerde kalmaları uygun görülmeyenler başka yerlere gönderilip askeri mahkemelere çıkartılıyorlardı. Hükümet, birkaç cephede birden savaşan orduyu ve sivil halkı saldırılardan korumak maksadıyla daha sonra bir adım daha attı ve 27 Mayıs (Rümi tarihle 14 Mayıs) 1915 günü resmi adı "Vakt-i seferde icraât-ı hükümete karşı gelenler için cihet-i askeriyece ittihâz olunacak tedâbir hakkında kanun-ı muvakkat”ı, yani bugünün diliyle "Savaş sırasında hükümetin icraâtına karşı gelenler için askeriye tarafindan alınacak tedbirler hakkındaki geçici kanun"u çıkarttı. Meşhur tehcir kanunu işte bu idi, altında Başkumandan Vekili ve Harbiye Nâzırı Enver Paşa ile Sadrazam Said Halim Paşa'nın imzaları vardı ve Sultan Mehmed Reşad tarafından tasdik edilmişti. Dört maddelik kanunun uygulama yetkisi Başkumandan Vekili ve Harbiye Nazırı'na, yani Enver Paşa'ya veriliyordu. 1915 tehciri, bu kanunun çıkartılmasından sonra yapıldı. Aşağıda, 24 Nisan 1915'te Dahiliye Nazırı Talât Bey tarafından Erzurum, Adana, Ankara, Aydın, Bitlis, Halep, Hüdavendigâr, Diyarbakır, Sivas, Trabzon, Konya, Mâmuretülâziz ve Van valilikleri ile Urfa, İzmit, Bolu, Canik, Karesi, Kayseri, Niğde, Eskişehir, Karahisar-ı Sâhib ve Maraş mutasarrıflıklarına gönderilen talimatın ve tehcir kanununun tam metni yer almaktadır.

Talat Paşa'nın Evrak-ı MetrukesiMurat Bardakçı · Everest Yayınları · 2013119 okunma

·

66 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Umut Çankaya