İsmet İnönü'nün bir düzen ve kanun rejimi adamı olduğu söz götürmez.
Fakat İnönü zaferleri üzerindeki emir ve komuta payı üzerinde anlaşmazlık büyüktür. Kendi kurmay başkanı Tevfik Bıyıklı'nın, "İnönü zaferlerini İsmet Paşa mı kazanmıştı?" başlıklı uzun bir tenkit yazısı harp tarihi dosyaları içinde bulunsa gerek. Bir kopyası bendedir. Bu tenkitlere göre “İnönü zaferlerinde İsmet Paşa'nın hiç hissesi yok gibidir." Bu savaşlar birlikler başında bulunan pek kahraman komutanlar tarafından kazanılmıştır. İkinci İnönü'nün hikâyesini son geceyi Ankara'da Ziraat Mektebi'nde Atatürk'ün yanında geçiren eski bir bakandan şöyle dinlemiştim: "Odanın ortasında bir masa. Üstünde bir harita. Mustafa Kemal:
- Bir kadeh bir şey içmek istiyorum, dedi.
Oturduk. Biraz sonra bir kurmay subay geldi.
- Haber kötü... sağ kanadımız çekiliyormuş, efendim, dedi.
"Meğer sözde Yunan süvarileri istasyona girmişler. İsmet Bey geri çekilme emri vermiş. Kendisi Çukurhisar'a doğru yola çıkmış. Mustafa Kemal Paşa'nın çektiği telgrafa yerinde kalan komutanın verdiği cevapta şöyle deniyordu: “Sol kanatta Nazım Bey dayanmak- tadır. Sağ kanat tutundu. Biz de ne yapacağımızı bilmiyoruz." Mus- tafa Kemal hemen İsmet Paşa'yı buldurarak durumu haber verdi. O da yeniden kuvvetlerinin başına döndü. İşte İsmet Paşa'ya çektiği tarihi telgraf bu gecenin sabahında yazılmıştır."
Tevfik Bıyıklı'nın tenkit yazısına göre daha sonraki Kütahya, Eskişehir bozgunu ise İsmet Paşa'nın komuta yetersizliğini büsbü- tün açığa vurmuştur. Bıyıklı “Bu bozgun komutanları harp divanına götürür" diyordu.
Bu bozgunda ordu hemen hemen yok olmuş gibi idi. Rahmetli Cevdet Kerim'den dinlemiştim: "Sakarya yolunda bir köy odası. İsmet Paşa uykuda. Kapının önünde Tevfik (Bıyıklı). Bizim tümenden de bir şey kalmamış ama karargâh yerinin neresi olacağını anlamak için gelmiştim. Tevfik:
Her şey bitti. Ne umut kalmıştır, ne bir şey... Bak ben sakal bıraktım. Niyetim birkaç koyunluk bir sürü ile Suriye'ye geçmek. Sen de başının çaresine bak, der.
Mustafa Kemal, Ankara'da bozgun haberini aldığı vakit pek öfkeli idi. Fakat soğukkanlılığını takınarak cepheye geldi. İsmet Paşa, Mustafa Kemal'e selâm durur:
Yapamıyorum, der.
Mustafa Kemal daha önce Garp Cephesi Komutanlığına Fevzi Paşa'yı getirmeyi düşünmüş, Fevzi Paşa yanında kalmak isteyerek özür dilemişti.
Mustafa Kemal, İsmet Paşa'ya:
Yaparsın, yapacaksın, dedi.
Fakat Tevfik Bıyıklı'nın söylediğine göre, ondan sonra da ne cephe komutanlığında, ne sivil hizmetlerinde, sonuna kadar, İsmet Paşa'yı kendi başına bırakmamıştır...
Sayfa 342 - PozitifKitabı okudu
·
30 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.