Sorokin'e göre zaman ve mekân şartları içinde farklı görünümler kazansa da aslında her zaman ve mekânda hüküm süren tabakalaşmanın doğal faktörlerini biraz açalım (Başak Avcılar, 1994: 51-54):
1. Birlikte yaşama gerçeği: Sorokin'e göre, sürekli birlikte yaşamak ancak bir grubun üyelerinin ilişki ve davranışlarının düzenlediği bir duşum altında mümkündür. Birlikte yaşamak için organize olmak şarttır. Organizasyon ise üyelerin yöneten ve yönetilenler olmak üzere farklılaşması demek olduğuna göre hiyerarşik farklılaşma yani tabakalaşma kaçınılmaz olacaktır. İsmi ne olursa olsun (monarşi, oligarşi, demokrasi) bir kontrol merkezi ortaya çıkar çıkmaz sosyal tabakalaşma belirir. Birlikte yaşama teşkilatlanmayı, teşkilatlanma da tabakalaşmayı doğurur.
2. Doğuştan gelen bireysel farklar: Sorokin'e göre, bugün kişilerin düşünsel, fiziksel ve zihinsel niteliklerinin farklı olduğu kesin bir biçimde bilinmektedir. Bu şartlar altında sosyal bir farklılaşmanın ve tabakalaşmanın oluşmaması bir mucize olurdu. Şayet insanlar farklı nitelik ve kapasitelere sahipse, tabakalaşma içinde bunların eşitsizliği ortaya çıkacaktır. Bu insanları herhangi bir grup içinde (bir kabile, bir suçlular çetesi, bir Hıristiyan topluluğu vb.) istediğiniz gibi dağıtın, onları istediğiniz durumlar altına koyun, yine de bu insanların eşitsizliği olgusu şu ya da bu biçimde görülmüştür, görülüyor ve görülecektir. Her yeniden yapılanmada, bireyler doğuştan getirdikleri özellikler bakımından eşit kılınmadıkça tabakalaşma olgusunu ortadan kaldırmak mümkün değildir. Sorokin toplum üyeleri arasında gerçek eşitliğin hiçbir zaman gerçekleşmeyecek bir mit olduğuna inanmaktadır.
4. Çevre farklılıkları: Sorokin'e göre, insanlar arasında doğuştan gelen farklılıklar olmasaydı bile, insanların çevresindeki farklılıklar "birlikte yaşamak" durumu gereği sosyal tabakalaşma yaratmak için yeterlidir. Farklı çevrelerin sosyal tabakalaşmaya iki şekilde yol açtığı görülmektedir. Birincisi, elverişli ya da elverişsiz şartlara göre, toplumda daha itibarlı olan statülere ulaşmak için bazı insanlar birçok engeli aşmak zorunda kalırken, bazıları ise bu açıdan daha fazla şansa sahip olabilmektedir. İkinci olarak farklı çevreler bireysel ve zihinsel özellikleri dolaylı ve dolaysız şekilde değiştirebilirler. Bir çevre kişinin yaratıcılık, kendine güven gibi tecrübeler kazanmasına imkân verirken, başka bir çevre bunun karşıtı özellikleri kolaylaştırır. Dolayısıyla, doğuştan benzer olan bireyler zamanla çevrenin etkisiyle çok değişebilirler. Bu farklılık hayat mücadelesinde eşitsizlikleri doğurur ve bu durum da tabakalaşmayla sonuçlanır.
Özetle bu üç özellik sosyal tabakalaşmanın evrenselliği ve doğallığının en somut göstergesidir. Sorokin sosyal tabakalaşmanın ortaya çıkışının kendiliğinden ve doğal bir gelişme olduğunu belirtirken bu üç faktörü temel ve gerek şart olarak ele almaktadır. Bunlardan 'bir arada yaşama zorunluluğu' temel şart iken, 'kalıtım' ve 'çevre' faktörü ise gerek şart durumundadır.
Öte yandan tabakalaşmaşın birçok somut biçimi olmasına karşın Sorokin'e göre bunların büyük bir çoğunluğu üç ana boyuta indirgenebilir: Ekonomik, siyasal ve mesleki tabakalaşma (Başak Avcılar, 1994: 68-69).
·
69 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.