"Karaboçkalar, Sobakeviçler¹, Skvoznik-Dmuhanovskiler, Derjimordalar, Tyapkin-Lyapkinler², işte bunlar, Aleko'nun, Beltov'un³, Rudin'in ve daha pek çok tipin karanlık yanıdır. Bunların oluşturduğu ortam olmadan sözünü ettiğimiz son tipler anlaşılmaz. Gogol'ün kahramanları da Rus değil midir? Aman, hem de ne Rus! Karaboçka'nın dünya umurunda mıydı? Skvoznik-Dmuhanovski pekâlâ tüccarların hakkından geliyordu. Sobakeviç köylülerin ciğerini okuyordu. Köylüler de aynı şekilde onun tabii... Alekolar'da ve Rudinler'de bunun zerresi yoktu, hayatı anlayamamış tiplerdi; kaçmayı yeğlemişlerdir sadece. Aleko Çingenelere, Rudin'se kendisine tamamen yabancı olan ülke uğruna ölmeye Paris'e kaçmıştı."
Demek onlar basitçe kaçtılar, öyle mi? Bu ne mizahi hafiflikle varılan hükümlerdir! Sorunu nasıl da kolayından alıyorsunuz! Nasıl da yanıtlarınız hazır! Ha, unutmadan, bütün Gogol kahramanlarının Rus olduklarını söylemenizin sebebi hikmeti ne acaba? "Aman, hem de ne Rus!", öyle mi? Evet, Aleko'da, Onegin de Rus'tur, siz de, ben de, ileri sürdüğünüz gibi "sözde" bir dava uğruna yabancısı olduğu Paris'e kaçan Rudin de Rus'tu, hem de katışıksız Rus... İşte bu yüzden tam bir Rus'tur o; Paris'te uğruna öldüğü dava bir İngiliz'e, bir Alman'a daha yabancı gelir, ama ona değil, çünkü Avrupa davası, dünyayı ve tüm insanlığı ilgilendiren bir dava Rus insanına öteden beri yabancı değildir. Rudin'in ayırt edici özelliği işte buradadır. Yurdunun toprağında çalışma olanağı bulamayan Rudin'in, iddia ettiğinizin aksine, ona hiç de yabancı olmayan başka topraklarda ölmüş olması, evet, Rudin'in asıl trajedisi budur! Her neyse, mesele şu: Bütün bu Skvoznikler ve Sobakeviçler Rus da olsalar, toprağından köklerini koparmış, halkın yaşamının tek yüzünü bilen, öteki yüzünden hiç haberi olmayan, öteki yüzün var olup olmadığını bile aklına getirmeyen bozulmuş tiplerdir işte bütün sorun budur! Halkı küçük gördükleri için halkın ruhunu, neye susadığını, dualarında neyi dilediğini bilememişlerdir. Çünkü halkı korkunç biçimde hor görüyorlardı, dahası: Nüfus sayımı dışında varlığını bile yadsımışlardır. "Sobakeviç köylüleri avucunun içi gibi biliyordu" diyorsunuz. Bu nasıl olur? Sobakeviç, kölesi Proşka'da, Çiçikov'a satacağı kol gücünü görüyordu sadece. Skvoznik-Dmuhanovski'nin tüccarlarla gayet iyi anlaştığını söylüyorsunuz. İnsaf edin! Beşinci sahnede Belediye Başkanının tüccarlara çektiği söylevi hatırlayın: Sadece köpeklere söylenir böyle sözler, insanlara değil, Rus'la konuşmanın "mükemmelliği" bu mudur? Yoksa siz bu davranışını övüyor musunuz? Dişlerini dökseniz, saçlarını yolsanız daha iyi olurdu doğrusu! Çocukluğumda anayolda giderken troykada bir askeri kurye görmüştüm, üniformalı, apoletli, başında tüylü üç köşeli şapka vardı, kurye arabacının ense köküne ha babam indiriyordu yumruğu, zavallı arabacı da kanter içinde dört nala giden atları çılgınca kamçılıyordu. Bu askeri kurye kuşkusuz doğuştan Rus'tu, ama öylesine körleşmiş, halkından öylesine kopmuş biriydi ki bir Rus'la adam gibi konuşacağı yerde kocaman yumruklarını konuşturuyordu. Oysa bütün hayatı arabacıların, çeşitli tabakadan insanların arasında geçmişti. Gelgelelim apoletli üniforması, tüylü şapkası, subay rütbeleri ve ayağındaki pırıl pırıl Petersburg çizmeleri, ruhsal ve manevi yönden, bırakın Rus köylüsünü, dolaşmadık yerini bırakmadığı ve büyük bir olasılıkla yumruklamak ya da parlak çizmeleriyle tekmelemekten başka ilgiye değer bir şey bulamadığı Rusya'dan bile değerli geliyordu ona. Rusya onun için amirlerinden başka bir anlam ifade etmiyordu. Amirlerinin dışında her şey onun gözünde bir hiçti. Böyle biri halkın özüne ve ruhuna nasıl varabilir? Evet, bu adam Rus'tu, ama Avrupacılığını aydınlanmayla değil, birçok kişi gibi, ahlaksızlıkla başlatan "Avrupalılaşmış" bir Rus'tu. Evet, efendim, bu ahlaksızlık her zaman Rusları Avrupalılaştırmanın kestirme yolu olarak görülmüştür bizde. Bu kuryenin oğlu belki de bir profesör olacaktır, yani Avrupa patentli... Evet, onların (Gogol tiplerinin) halkın ruhundan anladıklarını söylemeyin. Halkın köklerinden anlamak için önce Puşkinler, Hamyakovlar, Samarinler, Aksakovlar gerekliydi. Onlar "halkın gerçeğinden" söz etmeye başlayınca, herkes, işleri sadece "odalarında miskin miskin oturup raporlar tutmak olan," saralı, budala tipler olarak gördü bu adamları. Ortaya çıkışları ve görüşleriyle ilk anda herkesi öylesine şaşkına çevirdiler ki liberalleri aldı bir kuşku: "Ya niyetleri hakkımızda raporlar düzmekse!" diye. Kendiniz karar verin: Günümüz liberallerinin Slavcılar üzerine bu görüşleri budalalık mıdır, değil midir?
¹. Gogol'ün Ölü Canlar'ından iki tip.
². Gogol'ün Müfettiş oyunundan bir tip.
³. Herzen'in Kabahat Kimde adlı romanının kahramanı.
Sayfa 1128 - 1129, 1130 Yapı Kredi YayınlarıKitabı okudu
·
36 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.