"Müneccimbaşı, Şeyh Ahmed Dede Efendi-Hayatı ve Eserleri"
Atsız'ın çalışması, Müneccimbaşı Şeyh Ahmed Dede Efendi'nin "Cami’üd-Düvel” adlı eserinden: Karahanlılar ve Anadolu Selçükleri (İstanbul 1940) adlı eserin I-VIII. sayfaları arasında yer almaktadır. Eserde üç bölüm vardır: 1) Atsız'ın incelemesi, 2) Müneccimbaşı'dan Necati Lugal tarafından Türkçeye çevrilmiş bulunan, 1-16. sayfalar arasındaki “Karahanlılar Fasikülü" (1940), 3) Müneccimbaşı'dan Hasan Fehmi Turgal tarafından Türkçeye çevrilmiş bulunan, 1-51. sayfalar arasındaki “Anadolu Selçükleri Fasikülü" (1939).
Atsız, sadece Müneccimbaşı'nın hayatı ve eserleri bölümünü yazmamış, eserin tamamının editörlüğünü de yapmıştır. Eserin imzasız olan Önünç bölümünde bu husus şu paragrafla belirtilmiştir: "Karahanlılarla Anadolu Selçüklerine ait ilk bölümün basım işlerine Nihâl Atsız bakmış ve Müneccimbaşının hayatı ve eserleri hakkındaki makaleyi yazmıştır." Önünçten anlaşıldığına göre, Müneccimbaşı'nın Arap dilindeki umumi tarihinde bulunan Türklerle ilgili kısımların tamamı Türkçeye çevrilip yayımlanmak istenmiş, ancak "“maddî imkânsızlıklar yüzünden" bu işin "3-4 seferde" yapılmasına karar verilmiştir. İmzasız olan "önünçü de Atsız'ın yazdığı muhakkaktır. Gerek “önünç” (ön söz) kelimesi, gerek yaygın olan "Selçuk" yerine "Selçük" biçimi Atsız'a ait kullanımlardır. Hasan Fehmi Turgal 30 Mayıs 1939'da ölmüş, ancak "Tahsin Demiray'ın yardım ve teşviki ile" eserinin ikinci defa Türkiye Yayınevi tarafından basılmasına izin vermiştir. Gerek Turgal, gerek Lugal'in tercümelerine Atsız önemli dipnotlar da koymuştur. Kendi dipnotlarını köşeli ayraç içine "Atsız" yazarak, Togan'dan öğrendiği notları da köşeli ayraç içine "Zeki Velîdi Togan" yazarak göstermiştir. Atsız'ın tercümelere bazı küçük müdahalelerde de bulunduğu anlaşılmaktadır. Turgal'ın 1935'te yine Türkiye Yayınevi tarafından yapılmış ilk baskısı "Anadolu Selçukileri" adını taşımaktadır. Atsız'ın editörlük yaptığı bu yayında ise "Anadolu Selçükleri" adı kullanılmıştır. Eser içinde de Selçuk yerine Selçük, Kutulmuş yerine Kutlamış (s. 3) 127, Tekinoğlu yerine Tegin oğlu, Alpaslan yerine Alp Arslan, Antakye yerine Antakya kullanışları Atsız'a aittir. Bazı noktalamalar ve bazı kelimeler de Atsız tarafından değiştirilmiştir. Genliği artıyordu yerine gücü artıyordu, yayalı yerine yaya, ardası yerine ailesi gibi. Turgal'ın tercümesine Atsız, bazı ara başlıklar da koymuştur. Atsız'ın kendi incelemesi olan "Müneccimbaşı Şeyh Ahmed Dede Efendi" ise dört başı mamur bir biyografidir. Sâlim Tezkiresi, Râşid Tarihi, Esrar Dede Tezkiresi, Sâkib Dede'nin Sefîne-i Mevleviyye'si gibi ana kaynaklardan yararlanılarak kaleme alınmıştır ve bu kaynakların bir kısmı İstanbul kütüphanelerindeki yazmalardır.
İncelemede dört alt başlık vardır: 1) Hayatı, 2) Eserleri ve Şiirleri, 3) Umumî Tarihi, 4) Sahâyif ül-Ahbârın Türkçe Tercümesi. Lugal ve Turgal'ın tercümeleri, Müneccimbaşı'nın Sahâyifü'l-Ahbâr fî Vekâyi'i'l-A'sâr adlı Arap diliyle yazılmış umumi tarihinden yapılmıştır. Bu umumi tarihin bir adı da Câmi'ü'd-Düvel'dir. İncelemesinin üçüncü bölümünde Atsız bu eserin yazma nüshalarının künyelerini de vermekte ve Anadolu Selçüklüleri ile Osmanlılara ait bölümlerin hangi sayfalar arasında bulunduğunu belirtmektedir.
20 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.