Fitzgerald’ın romanı Muhteşem Gatsby (1926), dönemin anlamsızlığını iyi kavrar. Amerikan burjuvazisinin ahlaksızca zengin üyeleri olan roman karakterlerinin beyhude hayatları, toplumsal işlevlerinin olmamasına ayna tutar. Boş kafalar ve hiç bitmeyen kendi kendini şımartma turları, finansal asalaklığın balon ekonomisini yansıtır. Finansal balonlar kapitalizm kadar eskidir. 17. yüzyılda Hollanda’da lale soğanı ticaretinde (“Lale Çılgınlığı”) ve 18. yüzyıl başlarında İngiltere’de sömürge yatırımlarında (Güney Denizi Balonu”) spekülasyon balonları ortaya çıkmıştı. 1873-96 Uzun Bunalımı, spekülatif patlamayı takip eden finansal çöküntüyle başlamıştı.
Balonların işleyiş tarzı basittir. Kâğıttan bir varlığa olan talep yeterince yüksekse o varlığın fiyatı yükselecektir. Eğer bir varlığın fiyatı yükseliyorsa, ileride sattıkları zaman fiyatın daha da yükselmiş olmasından ötürü kâr yapacaklarını uman daha çok yatırımcı onu almak isteyecektir. Ortada yeterince artık sermaye varsa ve yüksek talep yüzünden kâğıttan varlığın fiyatı yükselip duruyorsa, varlığın ayakları yerden kesilebilir: Sırf daha çok yatırımcı satın almak istediği için varlığın fiyatı yükselmeye devam eder varlığın fiyatı ile temsil ettiği mallarla hizmetlerin gerçek değeri arasındaki ilişkiye bakılmaksızın.
Kâğıttan varlıklar esasen sahiplik hakkı karşılığında para borç verilmesi demektir. Şirket hisse senetleri, devlet tahvilleri, sigorta poliçeleri, döviz mevcutları, ipotek paketleri, metaların önceden satın alınması ve pek çok başka biçimi alabilir bu varlıklar. “Finansal hizmetler sektörü” bu açıdan oldukça hünerlidir. Sermayenin “normal” getirisi, reel ekonominin kârlarından alınacak paydır. “Spekülatif” getiri, kâğıttan varlığın fiyatı ile gerçek metaların değeri arasındaki bağ koptuğu zaman ortaya çıkar. Fiyat artışları böylece kendi kendini idame ettirmeye başlar ve çabucak zengin olmak amaçlı alım-satım çılgınlığında astronomik düzeylere çıkabilir.
·
185 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.