Haçlılar doğuya ulaştıklarında, karşılarında, yıkılmaya yüz tutmuş bir toplum buldular. İslam bilimlerinin gerilemesi, hoşgörüsüzlüğe yol açan bağnaz din anlayışının canlanmasıyla aynı zamana rastladı. Bu duruma tepki olarak özgür düşünce ortaya çıktı ve on ikinci yüzyılın Voltaireleri diyebileceğimiz şüpheci filozoflar, dini, kamu düzenini korumayı sağlayacak dünyevi amaçlar için kullanılan bir ilaç ve afyon olarak gördüler.