Anlatısal zaman, "aylakça ve tarafsızca harcanacak bir zenginlik biçimidir" der Calvino. Calvino'nun neredeyse havai ifadesini çok yerinde buluyorum: Voltaire'in Candide'ini bugün de seviyoruz, çünkü türü önceleyen bir örnekmişçesine başarılı bir aksiyon filmi gibi işliyor. Doğrudur, her sayfada okuyucu, bitimsiz çeşitlemelerle tırmanan ve artan bir trajedi, işkence ve toplu katliam seliyle bombardımana tutulur, ama olaylar öylesine bir zarafet ve hızla onaya serilir ki çalışmanın büyüleyici temposu okuyucuyu korku yerine neşeli bir canlılıkla doldurur. Voltaire'in eşsiz
keşfi yadsınmaz bir biçimde, yüksek voltajlı deşarjların ve nöbete uzanan bitmez tükenmez patlamaların çılgın birikiminde yatar. Mübalağa ile felsefi bir masal için en uygun zemini hazırlayarak, baş aşağı duran saçma bir dünyanın resmini eksiksiz bir şekilde çizmeyi başarır.