Theodor W. Adorno
Modern dünyada kültür hayatımızın her alanına nüfuz etmektedir. Dinlediğimiz müzikten izlediğimiz filmlere, okuduğumuz kitaplara ve takdir ettiğimiz sanat eserlerine kadar kültür, kimliklerimizi ve dünya görüşümüzü şekillendirir. Peki bu kültür nasıl üretiliyor, dağıtılıyor ve tüketiliyor? Bu soruyu yanıtlamaya çalışan etkili isimlerden, Frankfurt Okulu düşünürleri Theodor Adorno ve Max Horkheimer tarafından türetilen bir terim olan "kültür endüstrisi"dir. Bu kısa bilgilendirici yazımızda kültür endüstrisi kavramını inceleyeceğiz.
Kültür Endüstrisi Nedir?
"Kültür endüstrisi" terimi, Adorno ve Horkheimer tarafından ufuk açıcı çalışmaları olan Aydınlanmanın Diyalektiği'nde ortaya atıldı. Büyük ölçekte tüketilmek üzere tasarlanan kültürel mal ve hizmetlerin seri üretimi ve ticarileştirilmesini ifade eder. Kültür endüstrisi, kültürü diğer ticari ürünlerle aynı üretim ve tüketim ilkelerine tabi olan bir meta olarak ele alır.
Kültürün Kitlesel Üretimi:
Film, müzik, edebiyat, sanat gibi kültürel ürünler endüstriyel yöntemlerle üretilmektedir. Bu seri üretim, kültürel malların standartlaşmasına yol açar; burada benzersizlik ve özgünlük çoğu zaman kâr ve verimlilik uğruna feda edilir.
Metalaşma:
Kültür endüstrisinde kültürel ürünler metalaştırılır; yani bunlar, asıl sanatsal veya kültürel değerlerinden ziyade öncelikle değişim değerleri için yaratılır ve pazarlanır. Bu, kültürün başlı başına bir amaç olmaktan ziyade ekonomik bir amaca yönelik bir araç haline geldiği anlamına gelir.
Tüketici Manipülasyonu:
Kültür endüstrisi, tüketici arzularını ve zevklerini manipüle ederek, eleştirel düşünceyi ve bireysel yaratıcılığı engelleyen homojenleştirilmiş bir kültürü teşvik eder. Tüketiciler statükoyu güçlendiren tekrarlayan ve kalıplaşmış kültürel ürünlerle sürekli tüketiciyi manipülasyona tutuyor.
Kültürel Homojenleşme:
Kültür endüstrisi, farklı ve yerel kültürlerin baskın kitle kültürünün gölgesinde kaldığı kültürel homojenleşmeye yol açmaktadır. Bu küresel monokültür, kültürel çeşitliliği azaltıyor ve yerel gelenekleri ve kimlikleri aşındırarak kişileri öznel düşünmek yerine kültür endüstrisinin belirlediği şekilde düşünmeye sevk etmektedir.
Kültür Endüstrisinin Etkisi Nelerdir?
Özgünlük Kaybı:
Kültürün ticarileştirilmesi çoğu zaman özgünlüğün kaybına yol açar. Kültürel ürünler öngörülebilir ve kalıplaşmış hale gelir; gerçek sanatsal veya kültürel değerleri ifade etmek yerine kârı en üst düzeye çıkarmak için tasarlanır.
Pasif Tüketim:
Kültür endüstrisi, kültürel ürünlerin pasif tüketimini teşvik etmektedir. Tüketiciler, kültürle eleştirel bir şekilde ilgilenmek yerine, pasif bir şekilde standartlaştırılmış kültürel ürünleri özümserler ve bu da onların eleştirel yeteneklerini ve yaratıcılıklarını köreltebilir.
Yabancılaşma:
Kültür endüstrisi, Karl Marx'ın yabancılaşma kavramından yola çıkarak bireyleri kendi yaratıcılıklarına ve kültürel miraslarına yabancılaştırabilmektedir. İnsanlar, kültürel üretimin aktif katılımcıları olmak yerine, yaratıcı süreçten kopuk, yalnızca tüketiciler haline geliyor.
Ek olarak eklemem gerekirse K.Marxın yabancılaşma teorileri üç aşamada karşımıza çıkıyor
1) Emeğe Yabancılaşma
2) Kendi kendine yabancılaşma
3) topluma yabancılaşma
